http://kk.encyclopedia.kz/index.php?title=%D3%98%D0%B4%D1%96%D0%BB%D0%B4%D1%96%D0%BA&feed=atom&action=historyӘділдік - Түзету тарихы2024-03-28T20:07:15ZМына уикидегі бұл беттің түзету тарихыMediaWiki 1.23.15http://kk.encyclopedia.kz/index.php?title=%D3%98%D0%B4%D1%96%D0%BB%D0%B4%D1%96%D0%BA&diff=96956&oldid=prevModerator: 1 түзету2017-04-22T16:11:14Z<p>1 түзету</p>
<table class='diff diff-contentalign-left'>
<tr style='vertical-align: top;'>
<td colspan='1' style="background-color: white; color:black; text-align: center;">← Ескі түзетулер</td>
<td colspan='1' style="background-color: white; color:black; text-align: center;">16:11, 2017 ж. сәуірдің 22 кезіндегі түзету</td>
</tr><tr><td colspan='2' style='text-align: center;'><div class="mw-diff-empty">(айырмашылығы жоқ)</div>
</td></tr></table>Moderatorhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php?title=%D3%98%D0%B4%D1%96%D0%BB%D0%B4%D1%96%D0%BA&diff=96955&oldid=prevArystanbekBot: clean up, replaced: Алматы: Жеті жарғы → Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008. ISBN → 2008 жыл. ISBN using AWB2014-06-16T08:39:24Z<p>clean up, replaced: Алматы: Жеті жарғы → Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008. ISBN → 2008 жыл. ISBN using <a href="/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B_%D0%AD%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B:AWB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Қазақ Энциклопедиясы:AWB (мұндай бет жоқ)">AWB</a></p>
<p><b>Жаңа бет</b></p><div>'''Әділдік''', '''Әділеттілік''' ([[Араб тілі|арабша]] әдл) — <br />
#'''әділдік''', әділқазылық, шыншылдық; <br />
#турашылдық, [[адалдық]], дұрыстық; әдәләт — 1) әділқазылық; 2) юстиция — дәстүрлі құқықтық мәдениетте адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастың белгілі тәртібіне тікелей қатысты принцип, адамның [[қоғам]] алдындағы ғана емес, сонымен бірге қоғамның тұлға үшін де жауаптылығын көрсететін, адамның [[өмір]] сүру жағдайлары мен сапасын білдіретін әлеуметтік-этикалық категория. <br />
Әділдік — ізгіліктің ірге тасы. “Кімде-кімнің әділдігі жоқ болса, оның ұяты да жоқ” (Абай). <br />
Әділдік [[уақыт]] ағынында өзгеріп отырады. Оның алғашқы түріне көне қоғамдағы “жазалаушы әділеттілік” деген жатады. “Қанға қан, жанға жан”, [[талион]], кек алу принциптері ілкі санада әділдік саналды. [[Қылмыс]] пен жаза, [[әрекет]] пен [[айыптау]] мәселелері әділдіктің осы түсінігімен түбірлес. Қоғамдағы меншіктік қатынастардың қалыптасуына байланысты жазалаушы әділдіктің орнына оны тепе-теңдік тұрғыдан түсіну алдыңғы қатарға шықты. Қоғамдық байлықты барлығына бірдей үлестіру идеясы әділдік талабына айналды. Бұл ұран желеуімен талай қантөгістер, [[революция]]лар, бүліктер жүріп жатты. Әлеуметтік әділетті орнатамыз деген желеумен бір ғасырға жуық коммунистер өз халықтарына бақытсыздық әкелді. [[Социолизм]] қоғамы “байлық — бұл [[әділетсіздік]], ол кісіні аздырады, адам неғұрлым кедей болса, оның руханилығы жоғарылай түседі” деген жаңсақ пікірді құлаққа құйып келді. Шын мәнісінде, қабілеті мен білігі тең емес адамдарға мүлікті бірдей үлестіріп беру әділетсіздіктің айқын көрінісіне жатады. Мұндай түсінік әлеуметтік енжарлыққа әкеп соғады. Алайда, әлеуметтік [[теңдік]] — өркениетті қоғам құрудың басты шарты. Адамдар [[құдай]] алдында, әдеп, [[құқық]], [[заң]] алдында тең және бірдей мүмкіндікке ие.<ref>Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7</ref><br />
<br />
[[Нарықтық қоғам]]да “мүмкіндіктер теңдігі мен әділеттілігі ” деген өмірлік принцип кең етек жайған. Қоғамдық қатынастар әрбір адамның өзіндік мақсатына жету мүмкіндіктерін шектемеуі керек. Әділдіктің басты өлшемі — [[адам]] құқықтары теңдігінің жүзеге асуы. “Нәтижелер теңдігі” қоғамдық байлықты өмірде табысқа жете алмаған адамдардың пайдасына қайта бөлуге әкеледі. Бұл [[экономика]]ның даму ынталылығын азайтады. Мысалы, дәрігер мен санитардың, [[профессор]] мен [[ассистент]]тің еңбегін тең бағалау әділетсіздікке жатады. Алайда қоғам мүліктік теңсіздікті тым шарықтатып жібермеуге тырысуы қажет. Қоғам үшін [[паупер]]лер мен [[люмпен]]дердің, кедей адамдардың қатары көбеюі қымбатқа түседі. Ол қоғамдық ынтымақтастық пен тұрақтылыққа кері әсерін тигізеді.<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref><br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Құқық]]<br />
[[Санат:Заң]]<br />
[[Санат:Уағыз - насихаттар]]<br />
[[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясы]]<br />
[[Санат:Әлеуметтану]]<br />
[[Санат:Терминология]]</div>ArystanbekBot