Қыпшақ Хандығы бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Біріктірілсін|Қыпшақ хандығы}}
[[File:Қыпшақ даласы.png|thumb|300px|[[Еуразия]]. Еуразиядағы қыпшақтардың шекарасы, [[XI ғасыр|XI]]ғ соңы — [[XII ғасыр|XII]]ғ басы.]]
'''Қыпшақ хандығы''' – шамамен 11 – 13-ғасырларда қазіргі қазақ жерінде өмір сүрген мемлекеттік бірлестік. [[Қимақ]] (кимек) қағандығы ыдырағаннан кейін әскери-саяси билік [[қыпшақ]] ақсүйектерінің қолына көшті. Олар 11-ғасырдың 2-ширегінен бастап [[Арал теңізі|Арал]] мен [[Каспий теңізі|Каспий]] өңірлерін жайлаған [[оғыз]] тайпаларын ығыстырды. “Оғыздар даласының” (Мафадат әл-ғұз) орнына Дешті Қыпшақ атауы орнықты. 11-ғасырдың ортасынан бастап қыпшақтар [[Еділ]]ден өтіп, батысқа қарай жылжиды. Кейіннен олар [[Византия империясы]] мен [[Болгария]] жеріне әлсін-әлсін шабуыл жасап, 1071 – 80 ж. [[Дунай өзені|Дунай өзеніне]] келіп жетті. Кейбір рулары басқа түркі тайпаларымен бірлесе отырып, Кіші Азияға тарай бастады. 11 – 12-ғасырларда [[Алтай]] мен [[Ертіс]]тен бастап [[Карпат]] пен Дунайға дейін созылған даланы мекендеген халықтардың бәрі қыпшақтар  деп аталды. 12-ғасырдың ортасынан олар [[Сырдария]] бойындағы қалалар үшін [[Хорезм]]мен соғысты. Қыпшақ ақсүйектерінің бір бөлігі Хорезм шаһына қызмет етті, сондықтан 13-ғасырдың басында хорезмдіктер Сыр бойына толық иелік етіп, [[Торғай]], [[Ырғыз]], [[Есіл (өзен)|Есіл]], [[Нұра]] өзендерін жайлаған қыпшақтарға жорық жасай бастады. [[Шыңғыс хан]] шапқыншылығы қарсаңында қыпшақтар ыдырау алдында тұрды. Таққа тек бөрілі руынан шыққандар мұрагерлік жолмен сайланды. Олар ежелгі түркі дәстүрі бойынша 2 қанатқа бөлінді. Кейіннен Шыңғыс хан әскерлері ретінде Дешті Қыпшаққа Орталық Азиядан келіп сіңген түркі-моңғол тайпалары ([[керей]], [[меркіт]], [[найман]], [[уақ]], [[жалайыр]], [[қоңырат]], т.б.) мен [[Жошы хан]] ұрпақтары жергілікті қыпшақтармен араласып, біртұтас халыққа айналды. Сондықтан көп ұзамай [[Алтын Орда]] халықтары “Қыпшақ ұлысы”, “Қыпшақ тілдес халықтар” деген жалпылама атаумен аталып кетті. 13-ғасырдың аяғында Алтын Орданың құрамындағы қыпшақ тайпаларының этникалық негізінде құрылған автономиялық бірлестік – [[Ақ Орда]] күшейе бастады. 14-ғасырдың аяқ кезінен бастап Ақ Орданы мекендеген қыпшақ тайпалары “өзбек” деген жалпылама атаумен аталды. 15-ғасырдың орта тұсынан бастап “өзбек” терминін “қазақ” атауы ығыстырып шығарды.<ref>Балалар Энциклопедиясы, 6 том.</ref><ref>А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.
ISBN 9965-893-73-Х</ref>


==Пайдаланылған cілтемелер==
<references/>
{{wikify}}
[[Санат:Қазақстан тарихы]]