Қаратау қорығы бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Қорық аймақ
| name = Қаратау қорығы
| iucn_category = Ia
| image = Kazakhstan locator blank.svg
| caption =
| locator_x = 159
| locator_y = 118
| location = {{KAZ}} [[Қазақстан]], [[Оңтүстік Қазақстан облысы]]
| lat_degrees = 43
| lat_minutes = 43
| lat_seconds = 00
| lat_direction = N
| long_degrees = 68
| long_minutes = 44
| long_seconds = 00
| long_direction = E
| area = 34 300 [[га]]
| established = [[2004]] жылдың [[наурыздың 1]]
| governing_body = Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті
| world_heritage_site =
| website = [http://karatau-gpz.kz/ karatau-gpz.kz]
}}
'''Қаратау қорығы'''<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref>- [[Оңтүстік Қазақстан облысы]] аумағындағы[[Қаратау жотасы]]ның орталық бөлігінде, [[Кентау]] қаласынан 17 км жерде орналасқан [[мемлекет]]тік [[қорық]]. Онда өсетін сирек кездесетін және [[эндемик]] [[түр]]лерінің саны жағынан [[Қазақстан]]да бірінші орында. Қаратау қорығы [[2004]] жылы құрылған, аумағы 34,3 мың [[га]].

== Географиялық орны мен геологиясы ==
Қорық жері айналасында орналасқан [[Мойынқұм]] [[шөл]]дерімен және [[Бетпақдала]] [[өңір]]імен шектеседі. Қорықтың [[солтүстік]]-шығысында [[Созақ ауданы]] бар, батысында Баялдыр және Түйетас, оңтүстігінен Талдыбұлақ, ал ұзына бойына Жыңғылшық [[өзен]]дері ағып өтіп, [[Қараағаш]] тау жотасына ұласады. Қорықтың солтүстік шекарасында Бессаз тауы (теңіз деңгейінен 2176 м) орналсқан. [[Жер бедері]]нің айрықша ерекшелігі - өзіндік қатпарлары болуы. Девон дәуіріндегі [[әктас]]тың сирек, ал [[палеозой]]да [[тас көмір]] кезеңіндегі [[шөгінді]] жыныстардың көп болуы тән. Қорық аймағы ерте кезден бастап-ақ [[адам]]дардың тіршілік етуіне қолайлы [[аймақ]] болғандығы ондағы тас, [[қола]] және [[темір]] дәуірлерінен қалған мәдени ескерткіштерден (тасқа салынған суреттер, адам тұрақтары, т.б.) айқын байқалады. [[Табиғат]] құйған ғажайып тас [[мүсін]]дер (Түйетас, [[Хантағы]], [[Кемпіртас]], т.б) ерекше көз тартады. 

== Климаты ==
[[Ауа райы]] [[континенттік климат]], құрғақ. Жылдық орташа [[температура]]сы  8-12°С ([[қаңтар]]дағы орташа температура -5°С, [[шілде]]дегі орташа температура 27°С). <br />
[[Жауын-шашын]]ның орташа жылдық мөлшері 400 мм шамасында, таудың жоғары бөлігінде 500 мм, жекелеген жерлерде 700 мм.<br />
[[Қар]]дың қалыңдығы 20-30 см, [[жел]]дің орташа жылдамдығы 3-4 м/с.

== Белдеуі ==
Қаратау қорығының аласа таулы бөлігі таулы-жусанды [[белдеу]]ді, ал орта таулы бөлігі [[дала]] белдеуін алып жатыр. Жусанды белдеуде кәдімгі [[сұр]] [[топырақ]], дала белдеуінде таудың қоңыр және қара топырағы қалыптасқан. Тек Бессаз тауында ғана түрлі субальпі шөптері өскен таудың өзіндік шалғынды-далалы топырағы, ал өзен жағалауы жайылмасында орманды-шалғынды топырақ кездеседі.

== Флорасы ==
Тауда қаратау [[жусан]]ы басым. Сондай-ақ тікенекті шөптер және шала [[бұта]]лар мен [[бұташық]]тардан [[кемпіршөп]], [[сетен]], [[көбенқұйрық]], Регель тарбақайы, [[Қаратау маралтамыры]], [[Қаратау жыланбасы]], [[Қаратау кекіресі]], [[Қаратау қауы]], [[Қаратау томағашөп|Қаратау томағашөбі]], [[Грейг қызғалдағы]], т.б. [[эндемик]] болып саналады. Ал Қаратау қорығының [[Берікқара шатқалы]]нда ғана өсетін [[Берікқара терегі]] – өте сирек кездесетін эндемик, [[реликт түр]] болғандықтан қорғауға алынып, [[Халықаралық табиғатты және табиғи қорларды қорғау одағы]]ның Қызыл кітабына енгізілген. Жапырағы түсетін [[бұта]]лар тоғайы аз аумақты алып жатыр, олар беткейдің ойысты жерлерінде және шатқал табанына бейімделген. Өзен жағалауын бойлай созылған тоғайларда түркістан [[долана]]сы, [[тұт]], [[Сиверс алмасы]], Семенов [[үйеңкі]]сі кездеседі.
Қорықта өсетін 1600 [[өсімдік]] түрінің 62-сі эндемик, 52-сі [[Қазақстанның Қызыл кітабы]]на енгізілген.  
  
== Фаунасы ==
[[Құстар]]дың 118 түрі бар, [[Қызыл кітап]]қа енгізілген [[жыртқыш құстар]]дан [[ителгі]], [[бүркіт]], [[жұртшы]], [[бақалтақ қыран]], жыланшы мен [[сақалтай]]; [[қосмекенділер]]ден [[сарыбауыр қарашұбар жылан]] мекендейді. Қосмекенділерден барлық жерлерде [[жасыл құрбақа]] басым, [[көлбақа]] сирек кездеседі. Сонымен қатар "Қызыл кітапқа" енгізілген [[сүтқоректілер]]дің 3 түрі ([[қаратау арқары]], [[үнді жайрасы]], [[тас сусары]]) осында қорғалады.
 
== Дереккөздер==
<references/>
{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}
 
[[Санат:Қазақстан қорықтары]][[Санат:Оңтүстік Қазақстан облысы]]