Қазыбек бек Тауасарұлы бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Infobox Biography
| subject_name   = ҚАЗЫБЕК БЕК Тауасарұлы
| image_name     =
| image_size     = 
| image_caption  = 
| date_of_birth  = [[1692]] жылы 
| place_of_birth = [[Алматы облысы]], [[Кербұлақ ауданы]]
| date_of_death  = [[1776]] жылы 
| place_of_death = [[Алматы облысы]], [[Күрті ауданы]]
| occupation     = [[батыр]]
| spouse         = 
}}
'''Қазыбек бек Тауасарұлы''' ([[1692]] ж. [[Алматы облысы]] [[Кербұлақ ауданы]]  – [[1776]] жылы [[Алматы облысы]] [[Күрті ауданы]]) – [[батыр]], Жоңғарларға қарсы [[Ұлы жүз]]  сапын басқарған қолбасшы, саяхатшы, шежіреші. Қазыбек Тауасарұлының бізге  "Түп-тұқианнан өзіме шейін" атты кітабы жеткен.  Ұлы жүздің [[шапырашты]] тайпасының асыл руынан шыққан.

Жас кезінде шығыс елдерінде болып, мұсылманша жан-жақты білім алған. [[Жоңғар шапқыншылығы]] кезінде [[шапырашты Наурызбай]] батырдың әскерінде мыңбасы (кейбір деректерде ақылшысы) болған. Жоңғарлармен болған 1727 жылғы [[Бұланты шайқасы]]на, 1729 жылы [[Аңырақай шайқасы]]на қатысқан. Батыр қайтыс болған жерді халық [[Қазыбек тауы]] деп атап кеткен. Оның ұлы Қасқары батыр да жоңғарларға қарсы соғыста көзге түскен. Б.Қыдырбекұлы, Б.[[Бексұлтан Нұржекеұлы|Нұржекеұлы]], т.б. авторлардың пікірлері бойынша Қазыбек Бек “Түп тұқианнан өзіме шейін” деген [[шежіре]] еңбек жазған.

==Өмірбаяны==
[[Кіші Азия]]ның ірі қалаларында болып, діни, ғылыми білім алған оқымысты, жоңғар басқыншылығына қарсы күресте қол бастаған батыр. Шыққан тегі — Ұлы жүздің [[Шапырашты]] тайпасының Асыл руынан. Әкесі Матайұлы Тауасар би болған. Баласының неге болсын қабілетті зеректігін ерте байқаған әкесі Қазыбекті бес жасында [[Бұхара]]ға апарып, дін оқуына береді. Кішкентайлығына қарамай жақсы оқыған бала Қазыбек медресені төрт жылда тамамдап, елге оралады. Мұнда екі жыл ауыл балаларына дәріс береді.

==Оқу жолы==
Екі жыл бала оқытып, біраз адамның сауатын ашқан он бір жасар Қазыбек қасына ауылдасы, өзінен бір жас үлкен Өтеғұл байдың баласы Өтегенді (кейін [[Сүйінбай]], [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] жырлаған [[Өтеген Өтеғұлұлы|Өтеген]]) ертіп, тағы да білім іздеп жолға шығады. Олар Самарқантта бір жарым жыл болып, атақты Қазы-заде Румидің ұрпағы Хафиз-задеге шәкірт болып, одан дәріс тыңдайды. Одан кейін қайта жолға шығып, [[Шам]]ға, [[Бағдат]]қа, одан әрі [[Ыстамбұл]]ға, [[Рим]]ге барып, сегіз жыл сапарда болады. Қазыбекке, әсіресе, Бағдат пен Ыстамбұлда болып, білім алған кездері өте пайдалы болып, жан-жақты өсуіне мүмкіндік алады. [[Араб]], [[парсы]] тілдерін айтарлықтай меңгереді. Араб тілін жақсы білудің арқасында Ыстамбұл кітапханасында [[әл-Фараби]] еңбектерімен танысады, [[Махмұд Қашқари]]дің "Диуани лүғат ат-Түрк", [[Қожа Ахмет Яссауи]]дің "[[Диуани хикмет]]" кітаптарын осы жерде оқиды. Қазыбек пен Өтеген бүкіл Еуропаны, орыс жерінің біраз жерін аралап, 1709 жылы елге оралады.

==Соғыс жылдары==
Елге келгеннен кейін, жиған-терген дүниелерін жинақтап, "Иран шешегі" атты кітабын жазады. Бірақ, жаугершілікті заманның кітап жазып, ғылыммен айналысуына мүмкіндік бермейді. Ол амалсыз қаламын найзаға айырбастап, ел қорғау ісіне араласады. Оның бұдан кейінгі бар өмірі елдің шетінде, жаудың өтінде өтеді. Ол алғаш қалмақтармен Аягөзде болған соғысқа қатысады. Осында ол [[Қабан жырау|Қабан]]мен, [[Қожаберген жырау]]мен танысады. Осыдан бір жылдан соң, [[Севан Рабдан]]ға Тәуке ханның елшісі болып барады.
Елдің "Ақтабан шұбырындыға" ұшырауы - ерлердің жанына қатты батады. Олар бұл күндері ат үстінен түспей, бірде босқан елдің басын қосып, ұжымдастырып жатса, бірде өкшелей қуған жауға тойтарыс беріп, шайқасып жатты. Осы бір қазақтың басына төнген қаралы күндердің ауыртпалығын Қазыбек те ел ағаларымен бірге көріп, арпалысты күн кешеді. Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай батырлар бастаған талай соғысқа қатысып, ерлік көрсетеді.
Бізге Қазыбек бек Тауасарұлының "Түп-тұқияннан өзіме шейін" деген жалғыз еңбегі жетті. Ол онда замандастары жайында көп деректер береді. Ел-жұртының тәуелсіздігі жолында арыстанша алысып, опат болған көптеген ерлердің аты-жөні айтылып, ерліктері баяндалган, исі қазаққа әйгілі тұлғалар жайында сүйсіне жазган. Тауасарұлы еңбегінің аса құндылығы да осында.<ref>"Қазақ энциклопедиясы"</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:1692 жылы туғандар]]
[[Санат:Алматы облысында туғандар]]
[[Санат:1776 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қазақ батырлары]]

{{Bio-stub}}