Нұсқалар арасындағы айырмашылық: "Қазақ хандары"

Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет

(Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> =...)
ш (25 түзету)
 
(5 қатысушының арадағы 26 түзетуі көрсетілмеген)
Жол нөмірі 1: Жол нөмірі 1:
−
{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2016}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  -->
+
{{Монарх (титул)
 +
| мемлекет-ілік = [[Қазақ хандығы]]ның
 +
| титул = [[хан]]ы
 +
| шынайы атауы =
 +
| border =
 +
| елтаңба = Kazakh Khanate.svg
 +
| елтаңба ені = 200
 +
| елтаңба атауы = Қазақ хандығының байрағы
 +
| қазіргі =
 +
| портрет =
 +
| портрет ені =
 +
| портрет тақырыбы =
 +
| басқаруын бастады =
 +
| басқа =
 +
| қазіргі2 =
 +
| портрет2 =
 +
| портрет2ені =
 +
| портрет2тақырыбы =
 +
| басқаруын бастады2 =
 +
| басқа2 =
 +
| жүгіну = Ұлы мәртебелім
 +
| мұрагер =
 +
| алғашқы = [[Керей хан]] ([[1465 жыл|1465]]-[[1474 жыл|1474]])
 +
| соңғы = [[Кенесары хан]] ([[1841 жыл|1841]]-[[1847 жыл|1847]])
 +
| пайда болды = [[1465 жыл]]
 +
| ыдыратылды = [[1847 жыл]]
 +
| резиденциялар = [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]] ([[1599 жыл|1599]]-[[1729 жыл|1729]])<br />[[Абылай хан резиденциясы]]
 +
| тағайындаушы =
 +
| үміткер =
 +
| сайт
 +
}}
 +
'''Қазақ хандығының ханы''' — [[Қазақ хандығы|Қазақ Хандығы]]ның басшысы, Қазақ әскерінің бас қолбасшысы.
  
−
==Қазақ Хандығы хандарының тізімі==
+
Қазақ хандарының барлығы [[Шыңғыс хан]]ның [[Шыңғыс ханның ұрпақтары|ұрпақтары]], яғни [[Шыңғыс хан әулеті]]не жатады. Қазақ Хандығы өз заманындағы ең қуатты елдерінің бірі болатын. [[Қасым хан]] тұсында Қазақ әскерінде жауынгерлер саны 300 мыңға жетті, ал [[Есім хан]] тұсында олардың саны 400 мыңнан асты. Осы хандар тек саясатпен ғана емес, соғыс ісімен, заңнамамен де айналысқан.
−
{| class="wikitable"
+
 
−
|-
+
[[Қасым хан]] дәуірінде "[[Қасым ханның қасқа жолы|Қасқа жол]]", [[Есім хан]] тұсында "[[Есім ханның ескі жолы|Ескі жол]]" және [[Тәуке хан]] заманында "[[Жеті жарғы]]" атты заңдар жинақтары жарық көрді.
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
 
−
|-
+
Қазақ хандарының [[резиденция]]лары әртүрлі замандарда әртүрлі жерлерде болды. Қасым хан тұсында резиденция жуырда жаулап алынған [[Сарайшық]] қаласында болды. [[1599 жыл]]ы Есім хан резиденцияны [[Түркістан қаласы]]ндағы [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]]нің Үлкен Ақсарай және Кіші Ақсарай атты бөлмелеріне көшірді. Сол кесенеде бірнеше қазақ хандары жерленді. Ал Есім ханның өзінде Түркістан қаласында [[Есім хан кесенесі|жеке кесенесі]] бар. Қасым ханда Сарайшықтағы кесенесі бар.
−
| 1 || [[Керей хан]] || [[Болат хан (Алтын Орда)|Болат хан]] || 1465-1474
+
−
|-
+
−
| 2 || [[Әз-Жәнібек хан|І Жәнібек хан]] || [[Барақ хан]] || 1474-1480
+
−
|-
+
−
| 3 || [[Бұрындық хан]] || Керей хан || 1480-1511
+
−
|-
+
−
| 4 || [[Қасым хан]] || І Жәнібек хан || 1511-1518
+
−
|-
+
−
| 5 || [[Мамаш хан]] || Қасым хан || 1518-1523
+
−
|-
+
−
| 6 || [[Тахир хан]] || [[Әдік сұлтан]] || 1523-1533
+
−
|-
+
−
| 7 || [[Хақназар хан]] || Қасым хан || 1538-1580
+
−
|-
+
−
| 8 || [[Шығай хан]] || [[Жәдік сұлтан]] || 1580-1582
+
−
|-
+
−
| 9 || [[Тәуекел хан]] || Шығай хан || 1582-1598
+
−
|-
+
−
| 10 || [[Есім хан]] || Шығай хан || 1598-1628
+
−
|-
+
−
| 11 || [[Жәнібек хан Есімұлы|ІІ Жәнібек хан]] || Есім хан || 1628-1643
+
−
|-
+
−
| 12 || [[Салқам Жәңгір хан|Жәңгір хан]] || Есім хан || 1643-1652
+
−
|-
+
−
| 13 || [[Батыр хан]] || Бөлекей сұлтан || 1652-1680
+
−
|-
+
−
| 14 || [[Тәуке хан]] || Жәңгір хан || 1680-1715
+
−
|-
+
−
| 15 || [[Қайып хан]] || Қысырау сұлтан || 1715-1718
+
−
|-
+
−
| 16 || [[Болат хан]] || Тәуке хан || 1718-1729
+
−
|-
+
−
| 17 || [[Абылай хан]] || Уәли сұлтан || 1771-1781
+
−
|-
+
−
| 18 || [[Кенесары хан]] || [[Қасым сұлтан]] || 1841-1847
+
−
|}
+
  
−
===Қазақ Хандығының ханаралық заманында билеген хандарының тізімі===
+
==Қазақ хандығы хандарының тізімі==
−
{| class="wikitable"
+
{| class="wikitable" border="1" style="width:100%; text-align:center;"
 
|-
 
|-
−
! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
! width="5%" | №
 +
! width="20%" | Есімі
 +
! width="20%" | Бетсуреті
 +
! width="15%" | Таққа отырған жылы
 +
! width="15%" | Тақтан кеткен жылы
 +
! width="15%" | Билік еткен уақыты
 
|-
 
|-
−
| [[Ахмет хан]] || [[Жаныс сұлтан]] || 1533-1535
+
| colspan=6 style="background:#61caff" | '''Құрылу дәуірі'''<br /><small>([[1465 жыл]] — [[1533 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| [[Тоғым хан]] || Жәдік сұлтан || 1533-1537
+
| 1
 +
| [[Керей хан]]
 +
| [[Сурет:Керей хан.tif|100px|Керей хан бетсуреті]]
 +
| [[1465 жыл]]
 +
| [[1474 жыл]]
 +
| 9
 
|-
 
|-
−
| [[Бұйдаш хан]] || Әдік сұлтан || 1533-1538
+
| 2
−
|}
+
| [[Әз-Жәнібек хан|I Жәнібек хан]]
−
 
+
| [[Сурет:Жәнібек хан.jpg|100px|I Жәнібек хан бетсуреті]]
−
==Ұлы жүз хандарынің тізімі==
+
| [[1474 жыл]]
−
{| class="wikitable"
+
| [[1480 жыл]]
 +
| 6
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| 3
 +
| [[Бұрындық хан]]
 +
|
 +
| [[1480 жыл]]
 +
| [[1511 жыл]]
 +
| 31
 
|-
 
|-
−
| 1 || [[Жолбарыс хан]] || Тұрсын сұлтан || 1715-1718
+
| 4
 +
| [[Қасым хан]]
 +
| [[Сурет:Kasymkhan.jpg|100px|Қасым хан бетсуреті]]
 +
| [[1511 жыл]]
 +
| [[1521 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
| 2 || Есім хан || Сәмеке хан || 1750-1778
+
| 5
 +
| [[Мамаш хан]]
 +
| —
 +
| [[1521 жыл]]
 +
| [[1523 жыл]]
 +
| 2
 
|-
 
|-
−
| 3 || Әбілпейіз хан || Әбілмәмбет сұлтан || 1771-1783
+
| 6
−
|}
+
| [[Тахир хан]]
−
 
+
| —
−
==Орта жүз хандарынің тізімі==
+
| [[1523 жыл]]
−
{| class="wikitable"
+
| [[1533 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| colspan=6 style="background:#61caff" | '''Ханаралық дәуірі'''<br /><small>([[1533 жыл]] — [[1538 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 1 || [[Сәмеке хан]] || Тәуке хан || 1719-1734
+
| —
 +
| [[Ахмет хан]]<br /><small>Сырдария сұлтаны</small>
 +
| —
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[1535 жыл]]
 +
| 2
 
|-
 
|-
−
| 2 || Әбілмәмбет хан || Болат хан || 1729-1771
+
| —
 +
| [[Тоғым хан]]<br /><small>Түркістан сұлтаны</small>
 +
| —
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[27 шілде]] [[1537 жыл]]
 +
| 4
 
|-
 
|-
−
| 3 || Абылай хан || Уәли сұлтан || 1771-1781
+
| —
 +
| [[Бұйдаш хан]]<br /><small>Жетісу сұлтаны</small>
 +
|
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[1538 жыл]]
 +
| 5
 
|-
 
|-
−
| 4 || [[Уәли хан]] || Абылай хан || 1781-1819
+
| colspan=6 style="background:#61caff" | '''Өркендеу дәуірі'''<br /><small>([[1538 жыл]] — [[1643 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 5 || Шыңғыс хан || Бөкей хан || 1819-1822
+
| 7
 +
| [[Хақназар хан]]
 +
|
 +
| [[1538 жыл]]
 +
| [[1580 жыл]]
 +
| 42
 
|-
 
|-
−
| 6 || Ғұбайдолла хан || Уәли хан || 1821-1824
+
| 8
−
|}
+
| [[Шығай хан]]
−
 
+
|
−
==Кіші жүз хандарынің тізімі==
+
| [[1580 жыл]]
−
===Ресей патшасы тағайындаған Кіші жүз хандарынің тізімі===
+
| [[1582 жыл]]
−
{| class="wikitable"
+
| 2
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| 9
 +
| [[Тәуекел хан]]
 +
|
 +
| [[1582 жыл]]
 +
| [[1598 жыл]]
 +
| 16
 
|-
 
|-
−
| 1 || [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайыр хан]] || Қажы сұлтан || 1718-1748
+
| 10
 +
| [[Есім хан]]
 +
|
 +
| [[1598 жыл]]
 +
| [[1628 жыл]]
 +
| 30
 
|-
 
|-
−
| 2 || [[Нұралы хан]] || Әбілқайыр хан || 1748-1786
+
| 11
 +
| [[Жәнібек хан Есімұлы|ІІ Жәнібек хан]]
 +
| —
 +
| [[1628 жыл]]
 +
| [[1643 жыл]]
 +
| 15
 
|-
 
|-
−
| 3 || Жармұхаммет хан || Әбілқайыр сұлтан || 1786-1791
+
| colspan=6 style="background:#61caff" | '''Жоңғар шапқыншылығының дәуірі'''<br /><small>([[1643 жыл]] — [[1718 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 4 || [[Ералы хан]] || Әбілқайыр хан || 1791-1794
+
| 12
 +
| [[Салқам Жәңгір хан|Жәңгір хан]]
 +
|
 +
| [[1643 жыл]]
 +
| [[1652 жыл]]
 +
| 9
 
|-
 
|-
−
| 5 || [[Есім хан]] || Нұралы хан || 1796-1797
+
| 13
 +
| [[Батыр хан]]
 +
|
 +
| [[1652 жыл]]
 +
| [[1680 жыл]]
 +
| 28
 
|-
 
|-
−
| 6 || [[Айшуақ хан]] || Әбілқайыр хан || 1797-1806
+
| 14
 +
| [[Тәуке хан]]
 +
|
 +
| [[1680 жыл]]
 +
| [[1715 жыл]]
 +
| 35
 
|-
 
|-
−
| 7 || [[Жантөре хан]] || Айшуақ хан || 1806-1810
+
| 15
 +
| [[Қайып хан]]
 +
| —
 +
| [[1715 жыл]]
 +
| [[1718 жыл]]
 +
| 3
 
|-
 
|-
−
| 8 || [[Шерғазы хан]] || Айшуақ хан || 1812-1824
+
| colspan=6 style="background:#61caff" | '''Ыдырау дәуірі'''<br /><small>([[1718 жыл]] — [[1847 жыл]])</small>
−
|}
+
−
 
+
−
===Халық сайлаған Кіші жүз хандарынің тізімі===
+
−
{| class="wikitable"
+
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| 16
 +
| [[Болат хан]]
 +
| —
 +
| [[1718 жыл]]
 +
| [[1729 жыл]]
 +
| 11
 
|-
 
|-
−
| 1 || Батыр хан || Қайып хан || 1800-1815
+
| 17
 +
| [[Әбілмәмбет хан]]
 +
| —
 +
| [[1734 жыл]]
 +
| [[1771 жыл]]
 +
| 37
 
|-
 
|-
−
| 2 || Әбілғазы хан || Батыр хан || 1815-1823
+
| 18
 +
| [[Абылай хан]]
 +
| [[Сурет:Abylai Khan.jpg|100px|Абылай хан бетсуреті]]
 +
| [[1771 жыл]]
 +
| [[1781 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
| 3 || [[Қаратай Нұралыұлы|Қаратай хан]] || Нұралы хан || 1824-1845
+
| 19
−
|-
+
| [[Кенесары хан]]
−
| 4 || [[Арынғазы хан]] || Әбілғазы хан || 1845-1847
+
| [[Сурет:Ulyhanblack.jpg|100px|Кенесары хан бетсуреті]]
 +
| [[1841 жыл]]
 +
| [[1847 жыл]]
 +
| 6
 
|}
 
|}
  
−
==Бөкей Орда хандарының тізімі==
+
{{Қазақ хандары}}
−
{| class="wikitable"
+
−
|-
+
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
−
|-
+
−
| 1 || [[Бөкей хан]] || Нұралы хан || 1800-1815
+
−
|-
+
−
| 2 || Шығай хан || Нұралы хан || 1815-1823
+
−
|-
+
−
| 3 || [[Жәңгір-Керей хан|Жәңгір хан]] || Бөкей хан || 1824-1845
+
−
|-
+
−
| 4 || Сайыпкерей хан || Жәңгір хан || 1845-1847
+
−
|}
+
  
−
==Сілтемелер==
+
[[Санат:Қазақ хандары]]
−
* [[Қазақ хандығы]]
+
−
* [[Қазақ хандығының тарихы]]
+
−
* [[Қазақ хандары]]
+
−
* [[Хан]]
+

17:20, 2017 ж. сәуірдің 14 кезіндегі нұсқасы

Үлгі:Монарх (титул) Қазақ хандығының ханы — Қазақ Хандығының басшысы, Қазақ әскерінің бас қолбасшысы.

Қазақ хандарының барлығы Шыңғыс ханның ұрпақтары, яғни Шыңғыс хан әулетіне жатады. Қазақ Хандығы өз заманындағы ең қуатты елдерінің бірі болатын. Қасым хан тұсында Қазақ әскерінде жауынгерлер саны 300 мыңға жетті, ал Есім хан тұсында олардың саны 400 мыңнан асты. Осы хандар тек саясатпен ғана емес, соғыс ісімен, заңнамамен де айналысқан.

Қасым хан дәуірінде "Қасқа жол", Есім хан тұсында "Ескі жол" және Тәуке хан заманында "Жеті жарғы" атты заңдар жинақтары жарық көрді.

Қазақ хандарының резиденциялары әртүрлі замандарда әртүрлі жерлерде болды. Қасым хан тұсында резиденция жуырда жаулап алынған Сарайшық қаласында болды. 1599 жылы Есім хан резиденцияны Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің Үлкен Ақсарай және Кіші Ақсарай атты бөлмелеріне көшірді. Сол кесенеде бірнеше қазақ хандары жерленді. Ал Есім ханның өзінде Түркістан қаласында жеке кесенесі бар. Қасым ханда Сарайшықтағы кесенесі бар.

Қазақ хандығы хандарының тізімі

№ Есімі Бетсуреті Таққа отырған жылы Тақтан кеткен жылы Билік еткен уақыты
Құрылу дәуірі
(1465 жыл — 1533 жыл)
1 Керей хан Керей хан бетсуреті 1465 жыл 1474 жыл 9
2 I Жәнібек хан I Жәнібек хан бетсуреті 1474 жыл 1480 жыл 6
3 Бұрындық хан 1480 жыл 1511 жыл 31
4 Қасым хан Қасым хан бетсуреті 1511 жыл 1521 жыл 10
5 Мамаш хан — 1521 жыл 1523 жыл 2
6 Тахир хан — 1523 жыл 1533 жыл 10
Ханаралық дәуірі
(1533 жыл — 1538 жыл)
— Ахмет хан
Сырдария сұлтаны 		— 1533 жыл 1535 жыл 2
— Тоғым хан
Түркістан сұлтаны 		— 1533 жыл 27 шілде 1537 жыл 4
— Бұйдаш хан
Жетісу сұлтаны 		1533 жыл 1538 жыл 5
Өркендеу дәуірі
(1538 жыл — 1643 жыл)
7 Хақназар хан 1538 жыл 1580 жыл 42
8 Шығай хан 1580 жыл 1582 жыл 2
9 Тәуекел хан 1582 жыл 1598 жыл 16
10 Есім хан 1598 жыл 1628 жыл 30
11 ІІ Жәнібек хан — 1628 жыл 1643 жыл 15
Жоңғар шапқыншылығының дәуірі
(1643 жыл — 1718 жыл)
12 Жәңгір хан 1643 жыл 1652 жыл 9
13 Батыр хан 1652 жыл 1680 жыл 28
14 Тәуке хан 1680 жыл 1715 жыл 35
15 Қайып хан — 1715 жыл 1718 жыл 3
Ыдырау дәуірі
(1718 жыл — 1847 жыл)
16 Болат хан — 1718 жыл 1729 жыл 11
17 Әбілмәмбет хан — 1734 жыл 1771 жыл 37
18 Абылай хан Абылай хан бетсуреті 1771 жыл 1781 жыл 10
19 Кенесары хан Кенесары хан бетсуреті 1841 жыл 1847 жыл 6

Үлгі:Қазақ хандары

«http://kk.encyclopedia.kz/index.php?title=Қазақ_хандары&oldid=606» бетінен алынған