Қазақ киносы бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Қазақ киносы''' - [[Қазан төңкерісі]]нен кейін пайда болды. 


Алғашқы киношежіре 1925 жылы түсірілді. 1928 жылы РКФСР Халық Комиссарлары Кеңесі жанынан акционерлік "Востокфильм" кино қоғамы құрылды. 1929 жылы [[Алматы]]да оның өндірістік бөлімі ашылды да, ол Қазақстанның өмір-тұрмысы туралы "Соңғы хабар" атты киножурнал шығарып тұрды. Реж. В.А. Турин ел өміріндегі тарихи оқиғалардың біріне саналатын Түркістан - Сібір темір жолы магистраінің құрылысы жайлы "Түрксіб" атты деректі фильмін қойды. 1934 ж. Алматыда "Кеңестік Қазақстан" киножурналын үзбей шығарыл тұратын Респ. киношежіре студиясы құрылды. Осыдан
кейін қазақ киносы жаңа өркендеу жолына түсті. "Ленфильм" студиясының ұжымы қазақтың алғашқы кино қайраткерлерінің қатысуымен "Амангелді" (1938, реж. М.З. Ленин) көркем фильмін жасады. Қазақ көркем фильмдерінің тарихы осы туындыдан басталады.

2-дүниежүзілік соғыс жылдарында "[[Мосфильм]]" мен "[[Ленфильм]]" киностудиялары бөлімшесінің Алматыда болуы қазақ киносының одан әрі өркендеуіне әсерін тигізді. Бұл студиялар Алматыда өзара бірлесіп, ЦОКС (Біріккен орталық киностудия) деген атпен өзінің қызметін бастады. Мұнда "Антенна Рыбкин" (реж. К.К. Юдин), "Жауынгер ұлы" (режисері [[Строева|В.П. Строева]]), "Біздің қаланың жігіті" (режисері [[Столпер|А.Б. Столпер]]), "Ауком секретары" (режисері [[Файнциммер|А.М. Файнциммер]]), "Отан
үшін" (режисері [[Пудовкин]]), "Иван Грозный" (1-сериясы, режисері [[Эйзенштейн]]), т.б. кеңестіқ таңдаулы фильмдер жасалды. 1941 ж. Алматыда көркем фильмдер шығаратын киностудия ұйымдасып, 1944 жылы ол Алматының көркем және деректі-шежіреліқ фильмдер студиясы (1960 жылдан "[[Қазақфильм]]") деп аталды. Қазақ
киностудиясы алғашқы ұйымдасқан кезінен бастап 100-ден астам көркем фильм және 500-дей деректі фильм шығарды. Бұл фильмдер тақырыбы жағынан әр алуан. Экранға қазақ халқының өткен өмірін көрсететін,

2-дүниежүзілік соғыс жылдарында халық батырлығы туралы, заманауи тақырыпқа арналған картиналар шықты (мыс., "Абай әні" (1946), "Махаббат дастаны" (1954),
"Шоқан Уәлиханов" (1957), "Қыз Жібек" (1972), "Ботагөз" (1957), "[[Атаманның ақыры (фильм)|Атаманның ақыры]]" (1971), "Орман балладасы" (1972), "Біздің сүйікті дәрігер" (1957), "Менің атым Қожа"
(1963), т.б.). Қазақ К-сын дамытуға режисері [[Айманов|Ш.Айманов]], [[Арон|Е.Е. Арон]], [[Бегалин Мәжит Сапарғалиұлы|М.Бегалин]], [[Әбішев|О.Әбішев]]; [[Қарсақбаев Абдолла|А.Қарсақбаев]], [[Сұлтанахмет Қожықов|С.Қожықов]]; актерлер [[Қуанышбаев Қалибек|Қ.Қуанышбаев]], [[Өмірзақов Елубай|Е.Өмірзақов]], [[Жантөрин Нұрмұхан Сейітахметұлы|Н.Жантөрин]], [[Байсейітов Қанабек|Қ.Байсейітов]], [[Қожамқұлов Серәлі|С.Қожамқұлов]], [[Қожабеков Кененбай Молданұлы|К.Қожабеков]], [[Өмірзақова Әмина Ерғожақызы|Ә.Өмірзақова]]; операторлар [[Аранышев Михаил Федорович|М.Аранышев]], [[Әбсәлемов|Ф.Әбсәлемов]], [[Беркович Марк Исаакович|М.Беркович]], т.б. мол үлес қосты.

1980 жылдары республиканың деректі киносына [[Вовнянко Игорь Александрович|И.Вовнянко]], [[Әзімов|С.Әзімов]], [[Рымжанов|О.Рымжанов]], [[Рерих|В.Рерих]], [[Махмұтов|С.Махмұтов]], [[Тюлькин|В.Тюлькин]], т.б. қосылды.

"Құмшағыл оқиғасы" (1987), "Аралды жоқтау" (1988), "Жоқтау. Өлі теңіз шежіресі" (1989 - 1990), "Полигон" (1990) фильмдері арқылы экранға қоршаған ортаның шынайы
әлеуметтік қарама-қайшылықтары шығарылды. Кеңестік қоғамдағы демократиялық жаңартулар Қазақстанның көркем фильмдерінің эстетикасына да әсерін тигізіп, қазақ "жаңа толқын" өкілдерінің шығуына жол ашты. Осы кезде [[Салықов Қалықбек|Қ.Салықовтың]] "Балкон" (1988), [[Нұғманов|Р.Нұғмановтың]] "Ине"(1988), [[Апрымов|С.Апрымовтың]] "Қиян" (1989), [[Теменов Талғат Досымғалиұлы|Т.Теменовтың]] "Адамдар арасындағы бөлтірік" (1988), [[Әмірқұлов Ардақ Жамансарыұлы|А.Әмірқұловтың]] "Отырардың күйреуі" (1991), [[Қарақұлов|Ә.Қарақұловтың]] "Әзәзіл қыз" (1991), [[Шынарбаев|Е.Шынарбаевтың]] "Сұр ұшбұрыштағы орын" (1993), [[Нарымбетов Сатыбалды|С.Нарымбетовтың]] "Көзімнің қарасы" (1994) фильмдері түсіріліп, ұлттық кино шетелдерге таныла бастады. Халықаралық қинофестивальдарда жүлделі орындарға ілікті. Бұл кезеңдегі Қазақ киносында бірнеше көркемдік-стильдік бағыттар айқындалды: әлеуметтік авторлық фильмдер - С.Апрымов, Д.Өмірбаев; бейнеклиптік эстетика, көпшілік қауымға бет бұру - Р.Нұғманов, А.Қарпықов; ретро фильмдер - С.Нарымбетов; "халықтық кино" - Б.Шәріп, А.Әмірқұлов, Т.Теменов, Д.Манабай. Жалпы алғанда 1990 жыл дар дағы фильмдер кеңестік идеологияны жоққа шығаруға бағытталды.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>


== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.egemen.kz/1922.html ҚАЗАҚ КИНОСЫ ТУРАЛЫ ОЙЛАР МЕН ТОЛҒАНЫСТАР]
* [http://thefilmkz.net/kazakh_kino/ Қазақстандык кинолар]

==Дереккөздер==
<references/>

{{Stub: Қазақ мәдениеті}}
{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Өнер]]
[[Санат:Кино]]
[[Санат:Мәдениет]]