Шәкен Кенжетайұлы Айманов бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{мағына|Шәкен Айманов (айрық)}}
{{Кинематограф
  |есімі                  = Шәкен Кенжетайұлы Айманов
  |шынайы есімі           = 
  |сурет                  = Aimanov Shaken as Zhambyl.jpg
  |сурет ені              =
  |сурет атауы            = Шәкен Айманов «Жамбыл» фильмінде [[Жамбыл Жабайұлы]]ның ролінде
  |туған кездегі есімі  =
  |туған күні           = 15.02.1914
  |туған жері           = {{туғанжері|Баянауыл|Баянауыл}}, [[Павлодар уезі]], [[Семей облысы (Ресей империясы)|Семей облысы]], [[Ресей империясы]]
  |қайтыс болған күні     = 23.12.1970
  |қайтыс болған жері     = {{қайтысболғанжері|Мәскеу|Мәскеуде}}, [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
  |мамандығы              = {{Актер|КСРО|Қазақстан|XX ғасыр}}<br />театр режиссері<br />{{кинорежиссёр|КСРО|Қазақстан|XX ғасыр}}<br />{{сценарийші|КСРО|Қазақстан|XX ғасыр}}
  |азаматтығы             = {{USSR}}
  |белсенді жылдары       =
  |бағыты                 = социалистік реализм
  |киностудия             =
  |марапаттары            =
  |imdb_id                = 0015004
  |сайты                  =
}}
'''Шәкен Кенжетайұлы Айманов''' ([[15 ақпан]] [[1914 жыл]] — [[23 желтоқсан]] [[1970 жыл]]) — қазақтың әйгілі актері, режиссер. 1964ж КСРО-ның халық артісі. Туып өскен жері [[Павлодар облысы]]ның [[Баянауыл ауданы]]. Топырақ бұйырған жері [[Алматы]] қаласы.

Айманов Шәкен (Шаһкерім) — актер, режиссер, КСРО халық артисі (1964). Болашақ актер 1914 ж. 15 ақпанда қазіргі [[Павлодар облысы]]ның [[Баянауыл ауданы]]нда туған. Ол кішкентай кезінен жездесі Қали Байжановтың әндерін тыңдап өскен. Ауыл мектебін бітіріп, ([[1928]]), Семейдегі педагогикалық техникумға оқуға түскен. Семей мұғалімдер техникумында оқып жүргенде 1932 ж. Алматыдағы Қазақ драма театрына шақырылады.

Айманов 1932 – 33 жылғы маусымнан театрға жұмысқа қабылданды. Ол алғашында бірқатар рөлдерді ойнады. Көп ұзамай классикалық пьесалар бойынша қойылған спектакльдерде басты рөлдерді шебер орындауымен көпшілік көзіне түседі. Әсіресе оның орындауындағы Ақан сері, Қобыланды, Сатин, Петруччо, Отелло рөлдері  ұлттық театр тарихында өшпес із қалдырды. Айманов актерлік өнерімен қатар режиссерлік шығармашылықпен де айналысып, спектакльдер қояды.

1947 – 51 ж. қазіргі Қазақтың академиялық  драма театрының бас режиссері болды. «Абай әндері» (1945), «Жамбыл» (1947) көркем фильмдерінде күрделі экрандық бейнелерді сомдады. 1953 – 70 ж. «Қазақфильм» студиясының көркемдік жағын басқарып, қазақ кино өнерінің өркендеуіне үлкен үлес қосты. Оның қойған көркем фильмдері: «Махаббат туралы аңыз» (1953), «Алдар көсе» (1965), «Атамекен» (1966), «Найзатас баурайында» (1968). Көрермен қауымның ой-талғамынан шыққан  «Біздің сүйікті дәрігер» (1958) мен «Тақиялы періште» (1969) фильмдері ұлттық кино өнерінде комедиялық жанрды дамытудағы соны ізденістерімен ерекшеленді. Оның соңғы қойған [[Атаманның ақыры (фильм)|«Атаманның ақыры»]] (1970) фильмі режиссер Айманов шығармашылығының биік шыңына айналды.

Айманов Қазақстан Кинематографистер одағын ұйымдастыруға қатысып, одақ басқармасының 1-хатшысы (1958 – 70) қызметін атқарды. КСРО Мемлекеттік сыйлығының (1952) және Қазақ КСР-і Мемлекеттік сыйлығының (1968) лауреаты.1970 ж. 24 желтоқсанда Мәскеу қаласында жол апатынан қайғылы қазаға ұшырады; Алматы қаласында жерленді. Алматы қаласының көшесі (1972) және «Қазақфильм» студиясы (1984) Айманов есімімен аталады. Ол тұрған үй мен киностудия ғимаратына мемориалдық тақта орнатылған.

== Театр ==
Театр өнерімен әуестеніп, [[1933]] ж. Қазақ драма театрының құрамына алынады. Осы театр сахнасында жиырма жылдай еңбек етіп, актерлік шығармашылығын шыңдады. Театрдың бас режиссері болды ([[1951]]).

Ол М.Әуезов атындағы Мемлекеттік драма театрының сахнасында қазақ драматургиясының [[Ақан сері]], [[Қобыланды]], [[Қодар]], Керім («Абай»), [[Алдар Көсе]], [[Исатай]] ([[Жансүгіров]], «Исатай — Махамбет») бейнелерін, әлем драматургиясынан [[Кассио]] және [[Отелло]] ([[Шекспир]], «Асауға тұсау»), [[Уәлиханұлы]] және Тихон ([[Островский]], «Таланттар мен табынушылар», «Найзағай»), Сатин ([[Горький]], «Шыңырауда»), Шадрин ([[Погодин]], «Мылтықты адам»), Кидд ([[Лавренёв]], «Америка дауысы»), Бетт (Дж. Гоу мен А. Дюссо, «Терең тамырлар»), [[Хлестаков]] ([[Гоголь]], «Ревизор»), Кривенко (Чирсков, «Жеңімпаздар»), Гельпак (Ф. Вольф, «Профессор Мамлок») бейнелерін сомдады. Ш. Айманов қойған «Абай» спектакліне [[1952]] ж. КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді.
1968ж Қазақстан Мемлекеттік сыйлығы алған

Ш.Айманов актер ретінде алдымен кейіпкерінің жан дүниесін ашуға және соған лайықты ұтымды әрекет қимылдар жасау шеберлігімен ерекшеленсе, режиссер ретінде шығармаға көркемдік идеялық мазмұнын дарытуға, ұлттық ерекшеліктердің бояуын қанық етуге, заман мен қоғам туралы философиялық ой толғам жасауға айрықша мән бере білетін дарынды суреткер.

Шәкен аса дарынды суреткер актер, ойшыл режиссер ретінде қазақтың сахна өнері мен кино өнерінің қалыптасып, шыңдалуына айрықша ықпал еткен, өшпес із қалдырған дара дарын иесі.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>

== Кино ==
[[1953]] ж. бастап, өмірінің соңына дейін қазақ кино өнері саласында өнімді еңбек етті.КСРО және ҚазССР-інің халық артисі. Қазақ кино өнерінің негізін салушылардың бірі. Айманов режиссер ретінде «Біздің сүйікті дәрігер», «Атамекен», «Алдар көсе», «Атаманның ақыры» және басқа фильмдерді түсіріп, Н. Ф. Погодиннің «Мылтықты адам», «Таланттар мен табынушылар», М. Әуезовтың «Абай» спектакльдерін театр сахнасына шығарды. Актер ретінде «Абай әні», «Жамбыл» т. б. фильмдерде ойнаған. «Абай әні» фильмінде Абайдың шәкірті, жас ақын Айдардың бақталасы Шәріп бейнесін сомдады. Ол КСРО және ҚазССР-інің Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref>

Шәкен кино саласында да осы ұстанымдарын шебер пайдалана білді. Оның «Махаббат туралы аңыз» (1953), «Дала қызы» (1954), «Біздің сүйікті дәрігер» (1958), «Алдар Көсе» (1965), «Туған жер» (1967), «[[Атаманның ақыры]]» (1970) фильмдері қазақ кино өнеріне көркемдік төлтумалық дарытқан өміршең туындылар.

== Марапаттары ==
*Қазақстанның халық әртісі;
*Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты(1968);
*КСРО Халық әртісі(1964);
*КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1952).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Срытқы сілетемелр==
* [http://ardaktylar.kz/persons/ajmanov-shken-kenzhetajly/] — Айманов Шәкен Кенжетайұлы <ref>Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”,  2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref>

[[Санат:15 ақпанда туғандар]]
[[Санат:23 желтоқсанда қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қазақстан театр режиссёрлері]]
[[Санат:КСРО театр режиссерлері]]
[[Санат:КСРО халық әртістері]]
[[Санат:Қазақстан халық әртістері]]
[[Санат:Сталиндік сыйлықтың иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]
[[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]
[[Санат:Ленин орденінің иегерлері]]
[[Санат:Еңбек Қызыл Туы орденінің иегерлері]]
[[Санат:Құрмет Белгісі орденінің иегерлері]]
[[Санат:Еңбектегі ерлігі үшін медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]

{{Bio-stub}}