Нұсқалар арасындағы айырмашылық: "Шығай хан (Кіші жүз)"
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
ш ({{Суретсіз мақала}} үлгісін үстедім) |
ш (4 түзету) |
||
| (4 қатысушының арадағы 4 түзетуі көрсетілмеген) | |||
| Жол нөмірі 1: | Жол нөмірі 1: | ||
| − | '''Шығай''' (туған жылы белгісіз – 14.11.1825) – [[сұлтан]], [[Бөкей Ордасы | + | {{Мемлекеттік қайраткер |
| + | | түс = монарх | ||
| + | | Қазақша есімі = Шығай хан | ||
| + | | Шынайы есімі = Шығай Нұралыұлы | ||
| + | | Суреті = | ||
| + | | Атауы = | ||
| + | | Сурет ені = | ||
| + | | Елтаңба = | ||
| + | | Елтаңба атауы = | ||
| + | | Елтаңба ені = | ||
| + | | Титулы = [[Бөкей ордасы]]ның 2-інші ханы | ||
| + | | Лақап аты = | ||
| + | | Ту = | ||
| + | | Ту2 = | ||
| + | | Басқара бастады = [[1815]] | ||
| + | | Басқаруын аяқтады = [[1823]] | ||
| + | | Басқарған кезеңі = | ||
| + | | Ізашары = [[Бөкей хан]] | ||
| + | | Ізбасары = [[Жәңгір-Керей хан]] | ||
| + | | Титулы_2 = | ||
| + | | Ту_2 = | ||
| + | | Ту2_2 = | ||
| + | | Реті_2 = | ||
| + | | Басқара бастады_2 = | ||
| + | | Басқаруын аяқтады_2 = | ||
| + | | Ізашары_2 = | ||
| + | | Ізбасары_2 = | ||
| + | | Титулы_3 = | ||
| + | | Ту_3 = | ||
| + | | Ту2_3 = | ||
| + | | Реті_3 = | ||
| + | | Басқара бастады_3 = | ||
| + | | Басқаруын аяқтады_3 = | ||
| + | | Ізашары_3 = | ||
| + | | Ізбасары_3 = | ||
| + | | Титулы_4 = | ||
| + | | Ту_4 = | ||
| + | | Ту2_4 = | ||
| + | | Реті_4 = | ||
| + | | Басқара бастады_4 = | ||
| + | | Басқаруын аяқтады_4 = | ||
| + | | Ізашары_4 = | ||
| + | | Ізбасары_4 = | ||
| + | | Түсініктемелер = | ||
| + | | Діні = Ислам | ||
| + | | Азаматтығы = | ||
| + | | Туған күні = ''белгісіз'' | ||
| + | | Туған жері = | ||
| + | | Қайтыс болған күні = 14.11.1825 | ||
| + | | Әкесі = [[Нұралы хан]] | ||
| + | | Анасы = | ||
| + | | Жұбайы = | ||
| + | | Балалары = | ||
| + | | Қайтыс болған жері = | ||
| + | | Жерленді = | ||
| + | | Династия = | ||
| + | }} | ||
| + | '''Шығай''' (туған жылы белгісіз – 14.11.1825) – [[сұлтан]], [[Бөкей Ордасы]]ның билеушісі (1815 – 1825). [[Әбілқайыр хан]]ның немересі, [[Нұралы хан]]ның баласы. | ||
| + | ==Өмірбаяны== | ||
| + | Ағасы Бөкей қайтыс болғаннан кейін хан тағының мұрагері [[Жәңгір]] ержеткенше Бөкей Ордасын (Ішкі Орда) уақытша басқарды. 1816 ж. 24 қазанда [[Орал]] қаласында [[Ресей]] патшасына [[ант]] берді. Шығай билік еткен жылдар халық басына түскен ауыр оқиғалармен қатар келді. 1815 – 1816 ж. болған [[жұт]]тан қазақ ауылдарының малы қырылып қалды, біраз рулар хандықтан кетуді ойлады. Қалмақтар мен [[Орал]] казак-орыстары жерге таласып, [[Ішкі Орда]] қазақтарына қысым көрсетті. Дегенмен, орыс көпестерімен сыйлас болған Шығай қол астындағы жұртын жұттан аман алып шықты. Билеуші ретінде ол қарауындағы елді қантөгіске ұшыратпай, бейбіт мәмілегерлік жолмен жер дауын шешу ісіне көп еңбек сіңірді. 1819 ж. малы жұтқа ұшыраған қазақ шаруаларына көмектесуді әрі даулы жерлерді қазақтарға алып беруді өтініп, [[Орынбор губернаторы]]на хат жазды. Қазақтарды отырықшылыққа баулымақ ниетпен 1820 ж. [[Каспий теңізі]]нің жағасынан ағаштан қиылған еңселі үй салды. 1822 ж. [[Орынбор]] шекара комиссиясынан өзін тұрақты хан етіп ресми тағайындауды талап етті. Бірақ Ішкі Ордада оның ағасы Бөкей хандай беделі бола қойған жоқ. 1824 ж. билікті тақтың заңды мирасқоры Жәңгірге беруге мәжбүр болғаннан кейін Шығай ел билеу ісіне араласпай, қалған өмірін тыныш өткізді. | ||
==Сілтемелер== | ==Сілтемелер== | ||
| Жол нөмірі 5: | Жол нөмірі 64: | ||
{{Kazakh Khans}} | {{Kazakh Khans}} | ||
{{Суретсіз мақала}} | {{Суретсіз мақала}} | ||
| + | |||
[[Санат:1825 жылы қайтыс болғандар]] | [[Санат:1825 жылы қайтыс болғандар]] | ||
17:21, 2017 ж. сәуірдің 14 кезіндегі нұсқасы
Үлгі:Мемлекеттік қайраткер Шығай (туған жылы белгісіз – 14.11.1825) – сұлтан, Бөкей Ордасының билеушісі (1815 – 1825). Әбілқайыр ханның немересі, Нұралы ханның баласы.
Өмірбаяны
Ағасы Бөкей қайтыс болғаннан кейін хан тағының мұрагері Жәңгір ержеткенше Бөкей Ордасын (Ішкі Орда) уақытша басқарды. 1816 ж. 24 қазанда Орал қаласында Ресей патшасына ант берді. Шығай билік еткен жылдар халық басына түскен ауыр оқиғалармен қатар келді. 1815 – 1816 ж. болған жұттан қазақ ауылдарының малы қырылып қалды, біраз рулар хандықтан кетуді ойлады. Қалмақтар мен Орал казак-орыстары жерге таласып, Ішкі Орда қазақтарына қысым көрсетті. Дегенмен, орыс көпестерімен сыйлас болған Шығай қол астындағы жұртын жұттан аман алып шықты. Билеуші ретінде ол қарауындағы елді қантөгіске ұшыратпай, бейбіт мәмілегерлік жолмен жер дауын шешу ісіне көп еңбек сіңірді. 1819 ж. малы жұтқа ұшыраған қазақ шаруаларына көмектесуді әрі даулы жерлерді қазақтарға алып беруді өтініп, Орынбор губернаторына хат жазды. Қазақтарды отырықшылыққа баулымақ ниетпен 1820 ж. Каспий теңізінің жағасынан ағаштан қиылған еңселі үй салды. 1822 ж. Орынбор шекара комиссиясынан өзін тұрақты хан етіп ресми тағайындауды талап етті. Бірақ Ішкі Ордада оның ағасы Бөкей хандай беделі бола қойған жоқ. 1824 ж. билікті тақтың заңды мирасқоры Жәңгірге беруге мәжбүр болғаннан кейін Шығай ел билеу ісіне араласпай, қалған өмірін тыныш өткізді.
Сілтемелер
"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том Үлгі:Kazakh Khans {{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:|[[Санат:Еш медиа файлы жоқ мақалалар/{{{1}}}]]|}}}}
