Химиялық элементтер және олардың таңбалары бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Boyler.JPG|thumb|right|[[Р. Бойль]] (1627-1691)]]
Химияның негізгі түсініктерінің бірі — [[элементтер|элемент]]. Элемент дегеніміз атомдардың жеке түрі. Бұл түсінікті химия ғылымына ағылшын ғалымы [[Р. Бойль]] енгізген. Қазіргі кезде химиялық элементтердің 108 түрі белгілі, олардың ішінде 89-ы [[Табиғаты|табиғатта]] кездессе, қалған 19-ы жасанды жолмен алынған.<br>
[[Сурет:Xekitop.JPG|left|400px]]

Химиялык әдебиетте элементтерді өздеріне тән таңбалармен белгілеу қабылданған, Бұл дәстүрді швед ғалымы [[Й.Я. Берцелиус]] ұсынған. Элементтердің таңбалары олардың латынша атауларының бірінші және келесі әріптердің бірімен белгіленеді.
Мысалы, сутек - Hydrogenium (<big>Н</big>), оттек - Oxygenium (<big>0</big>), темір - Ferrum (<big>Fе</big>), мыс - Cuprum (<big>Cu</big>), сынап - Hydrargyrum (<big>Hg</big>), күкірт - Culfurum (<big>S</big>) т.б.
Элемент таңбасының алдында тұрған  сан ''[[коэффициент]]'' деп аталады, ол атомдар санын көрсетеді (5Fе, ЗН).<br>
[[Сурет:Berciluis.JPG|thumb|right|[[Й.Я. Берцелиус]] (1799-1848)]]

Жай заттардың молекулалары бірдей атомдардан тұрады, мысалы, Fе,Cu; ал газ тектес жай заттардың молекулалары бірнеше атомнан тұрады, олардың сандары индекспен көрсетіледі, мысалы, <big>0<sub>9</sub>, Н<sub>2</sub></big>. Индекс элемент таңбасының оң жағына астына жазылады.Кейбір жай заттардың атаулары оларды құрайтын элементтің атауымен сәйкес келеді, мысалы, күкірт - <big>S</big>, азот - <big>N<sub>2</sub></big>, оттегі - <big>0<sub>2</sub></big>, темір - <big>Fе</big>, мыс - <big>Cu</big>, т.б.

Судың құрамында оттек элемент күйінде болса, ауаның құрамында жай зат күйінде болады, сондықтан ауадағы оттегімен тыныс алуға болады және ол жануды колдайды, ал судағы оттек Бұл мақсаттарға пайдаланылмайды.<br>
Сутегі (<big>Н<sub>2</sub></big>) жанады, ол жай зат; ал судың <big>Н<sub>2</sub>0</big> құрамындағы сутек (<big>Н</big>) жанбайды, ол элемент.<br>
Атомдар мен молекулалар өте кішкентай бөлшектер, сондықтан оларды көзбен көріп, қолға алуға болмайды.

''Металдарға'' ортақ кейбір қасиеттері: металдык жылтыры, электр және жылу өткізгіштігі, оңай соғылып тапталатындығы, т.б. Ал ''бейметалдардың'' ортақ қасиеттері болмайды.<ref>Химия: Жалпы білім беретін мектептің сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. –Алматы: Атамұра, 2009. - 216 бет. ISBN9965-34-887</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}


[[Санат:Химия]]


{{Chem-stub}}