Тіpкeciм бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Tіpкeciм''', [[валенттілік]] - тілдік бірліктің ([[фонема]], [[морфема]], [[лексема]]) ең кіші фон - текст құрайтын конструктивтік қасиеті. Тілдік ең кіші [[фон]] - текст кем дегенде екі элементтен тұрады және тілдің әр қабатында әр түрлі болады: фонологламма қабат үшін - [[морфема]] ([[фонема]]лардың қосылысы), [[морфология]] қабат үшін - [[лексема]] ([[морфема]]лардың қосылысы), синтаксистік қабат үшін - синтаксема (лексемалардың қосылысы). Кеңестік тіл білімінде сөз Tіpкeciмін синтаксистік және лексикалық Tіpкeciм деп екіге бәлді. [[Синтаксис]]тік Tіpкeciм - сөздің тума қасиеті, бастапқы атрибуты, лексикалық тіpкeciм - сөздің қолданыс үстінде жүре пайда болған қасиеті. Тілдегі лексемапарды сөз тап- тарына ажыратуда және сөз тіркестерін топтастыруда синтаксистік Tіpкeciм негізгі таяныш болды. Ал тілдің Tіpкeciм сөздігін жасауда және белгілі бір тілді үйренуде [[лексика]]лық Tіpкeciмнің қызметі ерекше екені байқалады. Тіл мамандары лексикалық Tіpкeciмнің аясы кең және тар түрлері болатынын және мұны тілдің жиілік сөздігін жасауда басшылыққа алу қажет екенін ескертеді. Тіл зерттеушілер Tіpкeciмді, яғни тілдік бірлік бойындағы тіркесімдік қасиетті кәпке дейін тек сезге ғана тән қасиетдеп келді. Сондықтан да орыс лингвистикасында "валентность слов" (профессор [[Кацнельсон Абрам Исакович|С. Д. Кацнельсон]]), "сочетаемость слов" (академик В. В. Виноградов), қазақ тіл білімінде "сөздің өзара тіркесу қабілеті" (профессор [[Балақаев Мәулен Балақайұлы|М. Б. Балақаев]]), "сөздердің лексикалық тіркесімділігі" (профессор [[Кәкен Аханов|К. А. Аханов]]) т. б. мағынапас термин қабаттаса қолданылып жүр. Ал "сез тіркесімі" дейтін термин әр түрлі [[лингвистика]]лық ұғымдарды білдіреді. Демек, Tіpкeciм - жалпы тіл білімі қарастыратын мәселелердің бірі. Қазақ тіл білімінде Tіpкeciм мәселелерін С. Нұрханов зерттеп жүр.
У — еріндік дауысты дыбысты таңбапайтын әріп. Қазақ тілінде "У" әрпімен бірнеше дыбыс белгіленеді: а) жуан, қысаң, еріндік у дыбысы мен еріндік у-дың тіркесі (ұ-у). 
*Мысалы, жазылуы — оқу, айтылуы — оқұу; ә) жіңішке, қысаң еріндік удыбысы мен еріндік, үнді у-дың тіркесі. 
*Мысалы, жазылуы — беру, айтылуы — берүу; б) еріндік, үнді у (Мысалы, ауа, дәу); в) орыс тілінен енген тіл арты қысаң у (туризм, турнир, "ТУ-104" т. б).<ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref>

==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақ тілі]]