Темірбек Қараұлы Жүргенов бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Темірбек Қараұлы Жүргенов
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = zhurgenov.jpg
| Сурет ені            = 
| Атауы                =
| Титулы               = Қазақ КСР Ағарту министрі (Қазақ АКСР Халық ағарту комиссары)
| Ту                   = Flag of the Kazakh SSR.svg
| Ту2                  = 
| Басқара бастады      = 
| Басқаруын аяқтады    = 
| Ізашары              = 
| Ізбасары             = 
| Титулы_2             = 
| Ту_2                 = 
| Ту2_2                = 
| Реті_2               = 
| Басқара бастады_2    = 
| Басқаруын аяқтады_2  = 
| Ізашары_2            = 
| Ізбасары_2           = 
| Титулы_3             = 
| Ту_3                 = 
| Ту2_3                = 
| Реті_3               = 
| Басқара бастады_3    = 
| Басқаруын аяқтады_3  = 
| Ізашары_3            = 
| Ізбасары_3           = 
| Титулы_4             = 
| Ту_4                 = 
| Ту2_4                = 
| Реті_4               = 
| Басқара бастады_4    = 
| Басқаруын аяқтады_4  = 
| Ізашары_4            = 
| Ізбасары_4           = 
| Туған күні         = 1898 
| Туған жері         = [[Қызылорда облысы]], [[Жалағаш ауданы]], Жаңаталап ауылы
| Қайтыс болған күні   = 25.02.1938 
| Қайтыс болған жері   = [[Алматы]]
| Жерленді             = 
| Діні                 = [[ислам]]
| Әкесі                =
| Анасы                =
| Жұбайы               = 
| Мамандығы            = публицист, редактор, аудармашы, ұстаз
| Балалары             = 
| Партиясы             = [[БК(б)П]]
| Білімі               = Суханский атынд. училище (Перовскі (Қызылорда))<br >Жер шаруашылығы училищесі (Уфа)
| Қолтаңбасы           = 
| Сайты                = 
| Commons              = 
| Марапаттары          =
}}
'''Темірбек Қараұлы Жүргенов''' ([[1898 жыл|1898]], [[Қызылорда облысы]], [[Жалағаш ауданы]], [[Жаңаталап (Қызылорда облысы)|Жаңаталап]] — [[25 ақпан]] [[1938 жыл|1938]], [[Алматы]]) — мемлекет қайраткері.

== Өмірбаяны ==
* [[Тұрмағамбет Ізтілеуов]] ұстаздық еткен ауыл мектебінде сауат ашады.
* [[Аламесек]]тегі орыс-қазақ мектебінде оқыған.
* Перовскідегі (қазіргі [[Қызылорда]]) Суханский атынд. училищеде бастауыш білім алған. 
* 1917 ж. [[Уфа]] жер шаруашылығы училищесіне оқуға түседі. Осында оқып жүріп қоғамдық өмірге белсене араласады, студент жастардың әлеуметтік қозғалыстарына қатысады. 
* 1918 ж. “[[Қазақ мұңы (газет)|Қазақ мұңы]]” газеті редакциялық алқасының құрамына енді
* Торғайдағы кеңестер съезін шақыру бюросының мүшесі болды. 
* 1919 ж. [[Ырғыз уезі]] [[Кенжеғара болысы]] рев. к-тінің төрағасы қызметіне тағайындалған. 
* 1920 ж. БК(б)П қатарына өтіп, Ырғыз уездік рев. к-тінің, уездік жұмысшы, солдат және шаруа депутаттары атқару к-тінің төрағасы болып сайланды
* 1921 — 23 ж. [[Орынбор]]да жұмысшы ф-тінде оқиды. 
* 1923 ж. [[Ташкент]]тегі Орта Азия мемл. ун-тінің құқық ф-тіне оқуға жіберіледі. Осында оқып жүріп, ол Қазақ АКСР-інің Түркістан Республикасындағы толық өкілетті өкілі болып тағайындалады, Қазақ АКСР-і мен Түркістан Республикасының ОАК-теріне мүше болып сайланады, өлкелік және респ. партия ұйымдарының конференциялары мен пленумдарына қатысады. Орталық Азияда құрылған республикалар аумағының ұлттық-территориялық межеленуіне ат салысады. Бұл мәселе төңірегінде “Еңбекші қазақ”, “[[Советская степь]]” газеттеріне мақалалар жариялады. 
* 1926 ж. [[Ташкент]]тегі Қазақ пед. ин-тының директоры болып тағайындалады. Институтқа акад. [[Василий Владимирович Бартольд|В.В. Бартольд]], проф. [[Сергей Ефимович Малов|С.Е. Малов]] секілді ғалымдарды шақыртып, институт жұмысын жандандыруға күш салды. Жоғары оқу орындарына арналған саяси экономия және құқықтану пәндері бойынша оқу құралдарын қазақ тіліне аударды. Қазақ [[терме]]лерінің жинағын құрастыруға ат салысты. 
* 1929 ж. Тәжікстан үкіметінің қаржы комиссары
* 1930 — 33 ж. Өзбекстан үкіметінің халық ағарту комиссары
* 1933 — 37 ж. Қазақстан үкіметінің халық ағарту комиссары қызметтерін атқарды. Ол Қазақстанның Халық ағарту комиссариаты жұмысына [[Санжар Асфендияров|С.Аспандияров]], [[Жұбанов Құдайберген Қуанұлы|Қ.Жұбанов]], [[Ғабит Мүсірепов|Ғ.Мүсірепов]] сияқты қайраткерлерді тартты. Жүргеновтің тікелей ат салысуымен “Қазақстанда мектеп жүйесін реттеу және қазақ орта мектептерін көбейту туралы” қаулы қабылданып, қазақ орта мектептерінің саны артуына негіз қаланды. Жүргенов Халық ағарту комиссариатын ұлттық мәдениетті өркендету штабына айналдырды. 
* 1934 ж. Алматыда өткен Бүкілқазақстандық халық өнерпаздарының 1-слетін, 1936 ж. Мәскеудегі Қазақстан өнері мен әдебиетінің онкүндігін негізгі ұйымдастырушылардың бірі болды. Онкүндік кезінде республикамыздың өзге де мәдениет қайраткерлерімен бірге Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Жүргенов — ұлттық мәдениет пен өнер саласы мамандарын даярлауға көп көңіл бөліп, қазақ жастарының КСРО-ның орт. қалаларындағы оқу орындарында білім алуына көмек көрсетіп отырды. [[М.Әуезов|Мұхтар Әуезов]], [[Жұмат Шанин|Ж.Шанин]], [[Әбілхан Қастеев|Ә.Қастеев]], т.б. қайраткерлердің шығармашылық жұмыспен айналысуына жағдай жасады. Жүргенов Қазақстанда алғашқы музыка театрын (қазіргі [[Қазақ опера және балет театры]]) ұйымдастыруға үлкен үлес қосты. Қазақ әндері туралы [[Затаевич|А.В. Затаевичке]] көптеген мәліметтер берді. 
* 1937 ж. КСРО Жоғарғы Кеңесіне депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылды. Осы жылы 3 тамызда “[[халық жауы]]” деген жалған айыппен ұсталып, РКФСР Қылмыстық кодексінің 58-бабының 10-, 11-тармақтары бойынша ату жазасына кесілді. КСРО Жоғарғы сотының әскери коллегиясының 1957 ж. 18 сәуірдегі шешімімен кінәсіз жазаланғаны анықталып, ақталған. 
== Есте сақтау ==
* 1993 ж. Алматыдағы [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]]на Жүргенов есімі берілді. 
* Алматы мектептер мен көшелер
* Қызылорда қ-ларында мектептер мен көшелер
* Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы мектептер мен көшелер
* Қызылорда облысы Жалағаш ауданында Ж. есімімен аталатын мектептер мен көшелер бар. 
* 1998 ж. Жүргеновтің 100 жылдығы республика көлемінде аталып өтті. 
* Туған жері Жалағаш кентінде ескерткіш орнатылды.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref>
== Шығармалары ==
* [[КСРО]] мен [[Қазақстан]]ды әкімшілік-шаруашылық жағынан аудандарға бөлу проблемасы, Қ.-О., 1927;
* Политэкономия, Қ.-О., 1928;
* Қазақ педагогикалық институтының бір жылғы жұмысы, Таш., 1928;
* Мектептің түп кемшілігін кетіру үшін күрес, Таш., 1933;
* Қазақстанда мәдениет революциясы, А., 1935;
* Қазақтың халық [[ақын]]дары, М., 1936;
* Қазақстанда сауатсыздықты жою жұмысы туралы, А., 1936.

== Деректі фильм ==
[[2013]] — “Темірбек Жүргенов” (фильм) режиссері [[Қалила Нематұлы Омаров|“Қалила Умаров”]] Өндіріс: KalilaFilm.kz

==Дереккөздер==
<references />

[[Санат:1898 жылы туғандар]]
[[Санат:Ырғыз ауданында туғандар]]
[[Санат:25 ақпанда қайтыс болғандар]]
[[Санат:1938 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан білім министрлері]]
[[Санат:Тәжікстан қаржы министрлері]]
[[Санат:Өзбекстан білім министрлері]]
[[Санат:Сталиндік репрессия құрбандары]]
[[Санат:КСРО-да қуғындалғандар]]
[[Санат:КСРО-да атылғандар]]
[[Санат:КСРО-да ақталғандар]]
[[Санат:Қайтыс болғаннан соң ақталғандар]]