Табиғатты қорғау бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Katun.jpg|thumb|right]]
'''Табиғатты қорғау''' - қазіргі кезде өмір сүрушілер ғана емес сондай-ақ, болашақ [[ұрпақ]]тардың да [[Денсаулық|денсаулығы]] мен хал-жағдайы дұрыс және өз уақытындағы шешімдерге тәуелді болатын қазіргі кездегі мәселелердің бірі.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б.
ISBN 9965-808-89-9</ref>

Табиғатты қорғау - бұл табиғи жер және су ресурстарын ұтымды пайдаланып, сақтауды және ұдайы өсіруді қамтамасыз етуге
бағытталған мемлекеттік, қоғамдық, әкімшілік-шаруашылық, техникалық-өндірістік, экономикалық және заңды шаралар жүйесі.
Қазақстанның табиғи ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану. [[Мәжіліс|Қазақстан Республикасының Мәжілісі]] және Үкіметінде табиғатты қорғауды күшейтуге, республикамыздың табиғи ресурстарын ұдайы өсіруге бағытталған бірқатар [[заңнамалық акт]]ілер
қабылданып, пайдаланылуда. Әрбір облыстардың жанында осы
актілердің орындалуын бақылайтын арнаулы мекемелер бар. Республикада табиғат қорғау прокуратурасы құрылды. Ол Қазақстан
Республикасының табиғат қорғау туралы заңдарының орындалуын қатаң кадағалайды. Қазақстанда мемлекеттік ұйымдар торабы
құрылған, олардың қызметі бірегей құрамды флоралар мен фауналары бар үлкен аумақты барынша ұзақ сақтауға арнайы бағытталған. Бұл ұйымдар - қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар және
ерекше қорғалатын аумақтар. Қазақстан Республикасында 2003
жылы ерекше қорғалатын 25 аумақ бар деп есептеледі, олардың
қорықтары 10, табиғи ұлттық саябақтары - 10. Бұл табиғат қорғау
мекемелері шамамен 3 млн гектар ауданға орналасқан.
==Әлемге әйгілі қорықтар ==
Мына қорықтар әлемге әйгілі:
<br>'''[[Наурызым қорығы]]''' - дала флоралары мен фауналарын қорғау
үшін 1934 жылы құрылды. Мұнда бірегей дала қарағайлы орманы
бар.
<br>'''[[Қорғалжын қорығы]]''' - дүниежүзілік маңызы бар суда жүзетін
құстардың мекен орны ретінде Теңіз-Қорғалжын көлдерінің табиғи
кешенін қорғау үшін 1968 жылы құрылды. Бұл жылыстайтын құстар
мен әлемде өте көп ұя салатын [[қоқиқаздар]]дың тынығу орны болып
табылады.
Бұл екі қорық әлемдегі жалғыз ғана бірегей үлгі өлшемді ([[эталон]]) аумақ болып табылады. Онда сан алуан дала келбеті сақталған. [[БҰҰ]]-[[ЮНЕСКО]] жанындағы білім, ғылым және мәдениет
жөніндегі дүниежүзілік ұйым оларға Дүниежүзілік мұра нысан
мәртебесін берді.
<br>'''[[Ақсу-Жабағылы қорығы]]''' - Батыс [[Тәңіртау]]дың солтүстік аудандарының табиғи кешендерін қорғау үшін 1926 жылы құрылған.
Қорықта [[марал]], елік, арқар, сібірлік таутеке, ақтырнақ аю, [[ілбіс]], доңыз, [[жайра]], ұлар өмір сүреді.
<br>'''[[Барсакелмес қорығы]]''' - бұл шөл кешенін қорғау және соған тән
жануарлардың санын қалпына келтіру үшін [[Арал теңізі]]ндегі аралда 1939 жылы құрылды. Аралда құлан, бөкен, қарақұйрық өмір
сүреді;
<br>'''[[Алматы қорығы]]''' - бұл [[Іле Алатауы]]ның табиғи кешенін қорғау
үшін 1964 жылы құрылды. Қорықта марал, ілбіс, арқар, сібірлік
таутеке, ақтырнақ аю, [[ұлар]], қырғауыл, кекілік, [[құр]] өмір сүреді.
<br>'''[[Марқакөл қорығы]]''' - бұл Марқакөл көлімен қоса Оңтүстік [[Алтай]]дың табиғи кешенін қорғау үшін 1976 жылы құрылды. Мұнда [[сүтқоректілер]]дің 40 түрі өмір сүреді. Олардың ішінде қоңыр аю, [[бұлғын]],
марал, құстардың 200-ге жуық түрлері және жергілікті түр - эндомик
осқы балығы бар болатын

==Ұлттық саябақтар==
Ұлттық саябақтар да табиғат қорғауда үлкен қызмет атқарады, оларда орасан зор шектеулі шаруашылық әрекеттер шешімін
тапқан және таныстыруға арналған танымжорықтары өткізіледі.
Мұнда тынығып, денсаулықты қалпына келтіруге, [[туризм]] және
спортпен шұғылдануға болады. Солардың ішінде Іле Алатауы, [[Баянауыл]], [[Қарқаралы]] және [[Көкшетау]] мемлекеттік ұлттық табиғи
саябақтар кеңінен таныс. Ұлттық саябақтарда өсімдіктер мен жануарлар әлемі қатаң қорғауға алынған. Республикада мейірімсіздікпен аулаудан саны кеміген дала киігі - ақбөкендерді ұдайы
өсіруге, [[Каспий]] және [[Жайық]] өзені алабындағы бекіре тұқымдас
балықтарды қорғау және тездетіп ұдайы өсіру бойынша шұғыл шаралар қабылданды.
== Табиғат қорғау шаралары ==
'''Табиғат қорғау шаралары''' - қоршаған табиғат ортасына жағымсыз әсерді азайтуға, жоюға, елдің табиғат-ресурстық әлеуетін сақтауға, жақсартуға және ұтымды пайдалануға бағытталған шаруашылық қызмет түрлері. Табиғат қорғау мақсатындағы жобаланатын және жоспарланатын шаралар кешені өндірісті дамытумен және демографиялық ахуалмен байланысты перспективалық өзгерістерді ескере отырып адамдардың денсаулығын қорғау және қоршаған ортаны қорғау мүдделеріне сай келетін қалыпты талаптардың сақталуын қамтамасыз етуге, қоршаған ортаның жағдайын жақсартудан, табиғат ресурстарын үнемдеуден және неғұрлым толық пайдаланудан барынша тиімді экономикалық нәтиже алуды көздейді. Шаруашылық қызметті жоспарлау кезінде оның экологиялық талаптармен қатаң түрде байланыстырылуы қажет<ref>Қаржы-экономика сөздігі. Алматы</ref>.

===Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану шаралары===
Жер бетіндегі тіршілік иелері атаулылар қорегі және энергияның
негізгі көзі болғандықтан, табиғи және су ресурстарын ұтымды пайдалану кез келген елдер үшін негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Қазақстанда шөл, қуаң (аридті) және сортаң жерлердің орасан зор аумағы бар. Мұнда табиғи ресурстар шектеулі, соның салдарынан бұл аумақтарды ұтымды пайдалану республикамыз үшін ерекше көкейкесті мәселе болып есептеледі. Сондықтан республика ғалымдарының алдына өсімдіктердің жаңа іріктемелерін жоғары температура және [[сортаңдық]] сияқты қолайсыз факторларға төзімділігі артқан жануарлар қолтұқымдарын шығаруды тездету міндеті жүктелуде.

[[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстанның]] топырақ өнімділігін шұғыл шектеу факторларының бірі топырақты шаңға айналдырып, жеңіл ұшыратын [[жел эрозиясы]] болып табылады. Мұндай жерді жыртқан кезде топырақтың жыртылатын құнарлы қабатын жел ұшырып әкетеді. Атап айтқанда академик А. И. Бараев Қазақстанда топырақ өңдеудің эрозияға қарсы топырақ қорғайтын қайырмасыз жырту жүйесін жасап, кеңінен
пайдалануда. Бұл жүйеге сәйкес жырту кезінде топырақ қабатын аудармай, арнаулы сыдыра қопсытқыш (плоскорез) арқылы өңдеп, тек
[[арамшөп]]тердің 4 - 5 см тереңдіктегі тамырын қияды, мұндайда өсімдік (паясы) аңызында кесілген сабақтар тік қалпында қалады. Сөйтіп топырақ құрылымы сақталады да, шаңға айналмайды. Топырақты осылай өңдеген кезде ауаға шаң көтерілмейді. Осы технологияның арқасында Қазақстан жыртылатын жерді сақтап, Қазақстанның солтүстігінде астықтан жоғары түсім алуға қол жеткізді.<ref>Биология: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген / М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. —  Алматы:  «Атамұра» баспасы, 2009 жыл. ISBN 9965-34-927-4</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{wikify}}

[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Саясат әлеуметтануы]]
[[Санат:Биология]]
[[Санат:Табиғатты қорғау]]


{{Biosci-stub}}
{{stub}}

[[af:Natuurbewaring]]
[[bg:Консервация]]
[[cs:Ochrana přírody]]
[[cy:Cadwraeth]]
[[de:Naturschutz]]
[[en:Conservation (ethic)]]
[[eo:Naturprotekto]]
[[et:Looduskaitse]]
[[fr:Conservation de la nature]]
[[hi:संरक्षण (नैतिक)]]
[[hy:Բնապահպանություն]]
[[is:Náttúruvernd]]
[[jv:Konsèrvasi]]
[[ko:자연환경보호]]
[[lb:Naturschutz]]
[[nl:Natuurbescherming]]
[[nn:Miljøvern]]
[[no:Miljøvern]]
[[pl:Ochrona przyrody]]
[[qu:Sallqa amachay]]
[[ru:Охрана природы]]
[[sk:Ochrana prírody]]
[[sv:Naturskydd]]
[[uk:Охорона природи]]
[[zh-min-nan:Pó-io̍k]]