Мұхит Мерәліұлы бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Мұхит (Мұхамбеткерей) Мерәліұлы''' ([[1841]], қазіргі [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Қаратөбе ауданы]] Ақбақай ауылы —[[1918]] ж. сонда) - Халық композиторы, [[әнші-ақын]], күйші-домбырашы. 


Ауқатты отбасынан шыққан. Мұхиттың туған ағалары Паңгерей, Шәңгерей, Сақыпкерей, Жанша, Жүсіптер шетінен өнерпаз (әнші, күйші әрі скрипка да тартқан) адамдар болған. Өмірін өнер жолына арнаған тек Мұхит болды. Ол ел ішіндегі той-жиындарда, ұлан-асыр жәрмеңкелерде, қан базарларда домбыра тартып, ән салды. [[Орынбор]], [[Қостанай]], [[Жаманқала]], [[Қазалы]], [[Троицк]], [[Ақтөбе]], [[Арал]], [[Атырау]] облыстарын аралап, әнші даңқы шықты: "Әнші Мұхит", "сал Мұхит" атанды. Мұхит уақыт, қоғам, өмір туралы "Дүние-ай", "Зәуреш" әндерін толғады. "Паң көйлек", "Қыпшақ", "Дөң асқан", "Кербез" әндері Мұхиттың әншілік өнерінің сан-қырлы, жаратылысын, табиғатын ашады. Ойлы да қуатты, асқақ, бірде даланың жібек самалы боп желпіген нәзік, сырлы, мөлдір лиризмге тұнған әндерін асқан шеберлікпен орындай жүріп, өзінің әншілік дәстүрін жасады. Мұхит сұлу ат мініп, сәнді киінді; қасына ойыншы, саятшы, палуан, зергер, жыршы, күйшілерді ертіп жүрді; шәкірттері көп болды. Мұхит тек әнші, ақын ғана емес, күйшілік өнерімен де танылды. Ол Боғда, Есбай, [[Тазбала]], Сәулебай, Абыл күйлерін өте әсерлі орындап, өзі де күй шығарды. Мұхиттың бір күйін [[Александр Викторович Затаевич|Затаевич]] нотаға түсірген. Мұхиттың әншілік, ақындық, күйшілік мұрасын біздің заманға балалары — Шоң мен Нөу; немерелері — Шайқы, Лұқпан, Ғұбайдолла жеткізді. Мұхит әндерін орындаушылық дәстүрін ілгері дамытып, халықарасына насихаттаушы — [[Құрманғалиев Ғарифолла|Ғ.Құрманғалиев]], Т.Ибрагимова, Н.Әбілова, т.б. Мұхит әндері жеке жинақ болып басылып, оның шығармашылығы туралы зерттеулер де жазылды. Қазақстан композиторлары Мұхиттың туындыларын өздерінің шығармашылығында кеңінен пайдаланды. Мұхиттың "Алуаш" әнін Е.Г.Брусиловский "Жалбыр", "Үлкен Оразын", "Қыз Жібек", "Дүние-ай" әнін "Ер Тарғын" операларында пайдаланды. Б.Г.Ерзакович "Айнамкөз" әнін өзінің ішекті аспаптар квартетіне ал "Зәуреш" әнін [[Шаргородский Леонид Матвеевич|Л.М.Шаргородский]] мен [[Сергей Иванович Шабельский|С.И.Шабельский]] "Симфоньеттасына" тақырып етіп алды. 1918 жылы туған жерінде көз жұмды.
<blockquote style="border: 0px solid blue; padding: 0.5em 0.8em;">
:
:''ДҮНИЕ''
:''Ат басқа, доға басқа, шылия басқа,''
:''Кез келсе қарамайсың, дүние-ай, кәрі, жасқа,''
:''Көзіне көрінгеннің иттей қауып,''
:''Көрсеттің жек көрініш, дүние-ау, қарындасқа.''
:
:''Алғаның болса жаман бажылдаған,''
:''Кірерсің күнде көрге, дүние-ау, қазылмаған.''
:''Садақа жұма сайын берсен-дағы,''
:''Тап болдың бір ауруға, дүние-ау, жазылмаған.''
</blockquote><ref>[[Тарихи тұлғалар]]. Танымдық - көпшілік басылым. [[Мектеп]] жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – [[Алматы]]. “[[Алматыкітап баспасы]]”,  2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{Суретсіз мақала}}{{Bio-stub}}

[[Санат:1841 жылы туғандар]]
[[Санат:Қаратөбе ауданында туғандар]]
[[Санат:1918 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қаратөбе ауданында қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қазақстан сазгерлері]]
[[Санат:Қазақстан ақындары]]
[[Санат:Күйшілер]]
[[Санат:Қазақстан әншілері]]