Күрделі формаларды есептеу бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Күрделі формаларды есептеу'''- Күрделі формалар деп ішіне [[қисық сызық]] енетін формаларды ([[мойын]] ойындысының, қолтық ойындысының, жең басының дөңгелете шығарылуы, өңірдің шеті дөңгелете шығарылуы және т. б.) айтады. Күрделі форманы есептеп шығару үшін үлгі-сызықта қосымшалар жасалады: қисық сызыққа бірнеше жанама сызық сызылады, осылайша сызық пайда болады. Бұдан кейін әр жанама сызықты бөлек көлбеу сызық деп есептейді. Егер үлгінің бір бөлігі көлденең [[түзу]] сызыққа сәйкес келсе, бұл бөліктегі барлық шалуларды бір мезгілде қысқарту немесе көбейту керек. Егер үлгінің бір бөлігі тік түзу сызыққа сәйкес келсе, бұл бөлікті өзгеріссіз [[тоқу]] керек.

Мысал үшін тігіліп қосылатын жеңнің жоғарғы жағы келтірілген. Шалу өлшемі: 1 см = 3 шалу, 1 см = 4,4 қатар. [[Жең]]нің [[қолтық]] ойындысындағы ені — 38 см, яғни 3 шалу X 38 см— 114 шалу. Жеңнің жоғарғы жағының биіктігі 15 см, 4,4 қатар X 15 = 66 қатар. Жоғарыдан орта бойын ша 3,5 см (10 шалу) және төменнен шет шетінен 2,5 см-ден (7 шалу) көлденең түзу сызықпен сәйкес келеді. Үлгінің ортасына түсірілген үштік бұрышты қарастырайық. Төменгі, ортаңғы, жоғарғы үшбұрышты құрайтын: тік сызықтар — 4,40, 20 қатарға; көлденең сызықтар — 5,20, 20 шалуға тең. Тоқудың басында жоғарғы рельске кареткаға қарама-қарсы жақтан 7 инедей жылжыту керек, бұдан кейін 1 рет 3 [[ине]], 1 рет 2 ине, 20 рет 1 инеден, 10 рет 2 инеден жыл-жытады. Ортала 10 ине қалады.Мойын ойындысының дөңгелете ойылған есебі берілген. Мойын ойындысының ені —7 см немесе (3 шалу X 7 см) 21 шалу. Ойынды тереңдігі 8 см немесе (4,4 қатар X X 8 см) 36 қатар. Үлгінің ені 2 см (6 шалу), төменгі бөлігі көлденең түзу сызыққа сәйкес келеді, [[иық]] тұсындағы ұзындығы 2 см (8 қатар) жоғарғы бөліктік түзу сызықпен сәйкес келеді. Есептел шығару үшін екі тік бұрышты үшбұрыш салу керек. Оларды құрайтын тік сызықтар 4 және 22 қатарта; көлденең сызықтар — 4 және 11 шалуға тең.Тоқыған кезде алдының ортасынан (каретканың қарама-қарсы жағынан) жоғарғы [[рельс]]ке 1 рет 6 ине, 2 рет 2 инеден, 11 рет 1 инеден жылжытып, содан соң кейін қалған
8 қатарлы өзгеріссіз тоқу керек.

Ескерту: күрделі форманың ішінде тек 2 қатар аттатып қана емес, 3—4 қатар аттатып та қысқартылуы немесе көбейтілуі мүмкін.

Көлденең тоқылатын бөліктерді есептен шығару. Көлденең тоқылатын бөліктің үлгісін орта сызығы көлденеңінен, етек сызығы тігінен тұратындай етіп 90 [[градус]]қа бұрады. Сонда ұзындық өлшемі шалулармен, енінің өлшемі қатарлармен есептеледі. Көлденең бүрмелер тік сияқтандырып тоқылады және керісінше. Көлбеу сызықтар мен күрделі формалар жоғарыдағыдай есептеледі.
==Қиығынан тоқылған бөліктерді есептел шығару==
Жұмысты бастар алдында үлгі тоқып, шалу өлшемін анықтайды және көлбеу борышын таңдап алады. Мысалы, ол 2 қатардан кейін шалуларды 1 инеге біріктіргенде қандай болатынын ескеру керек. Бұл үшін 30 шалу терін алатын болса (10 cм), 2 қатар тоқып бұдан кейін жоғарғы рельске тек бір жағынан 1 инедей жылжытып отыратын болса, онда 60 қатар тоқуға тура келеді. Шалу өлшемі бойынша сәйкес келетін [[пропорция]]лы құрап, 60 қатарлық неше [[сантиметр]] болатынын анықтайды:
<poem>
4,4 қатар : 1 cм = 60 қатар : X cм

х - 60*1/4.4 = 13.6 см.
</poem>

АВС бақылау ұшбұрышын құрып  оның көлденең катеті (шалулар катеті (АС —10 cм, ал тік катетті қатарлар катеті) АВ —13,6 cм.

Бөліктің бір жағы (немесе бөлік ортасының сызығы) үшбұрыштың BС [[гипотенуза]]сымен сәйкес келуі керек. Көлбеу сызықтәрмен күрделі формалар ортақ ережелерге сәйкес есептеледі.

Бұрыш көлбеулігі басқа болған күнде онда еcептеріне сай басқа үшбұрыш құрылады. Көбіне [[киім]] бөліктерін күрделі [[геометрия]]лық бөліктермен және түрлі-түсті көлбеу жолақтармен тоқиды, бұлар бағыты өзгерілмей бөлшек тоқу әдісімен тоқылады. Бұл жағдайда бақылау үшбұрышы суретті үлгіге дұрыс түсіру үшін қажет. Мысалы, жемпердің алды түрлі-түсті көлбеу жолақтармен безендірілген  АВС бақылау үшбұрышын АС шалулар катеті етек сызығымен, ал АВ қатарлар катеті киімнің орта сызығы на [[параллель]] болатындай етіп орналастыру керек. Етек сызығында әр жол ақтың енін белгілен, осы нүктелер арқылы BС гипотенузасына параллель сызықтар жүргізу керек.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990  ISBN 5-89800-008-9</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}


[[Санат:Тұрмыс]]


{{stub}}