Жәнібек Бердәулетұлы (батыр) бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Әскери қайраткер
 |толық есімі     = Жәнібек Бердәулетұлы
 |шынайы есімі    = Ер Жәнібек
 |суреті          =  
 |сурет тақырыбы        = 
 |туған күні    = туған уақыты белгісіз
 |туған жері    = [[Сырдария өзені]]нің бойы
 |қайтыс болған күні    = [[1792]]
 |қайтыс болған жері    = Қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Жарма ауданы]], Ортабұлақ 
 |лақап аты       = 
 |бүркеніш аты    = 
 |мемлекет        = [[Сурет:Kazakh Khanate.svg|border|22px]] [[Қазақ хандығы]]
 |қызмет еткен жылдары  =
 |атағы           =  Батыр, шешен, [[Абылай хан]]ның ту ұстаған батырларының бірі, [[Керей]]лер қолбасшысы
 |әскер түрі      = атты әскерлер
 |басқарды        = 
 |әскери бөлімі   = 
 |шайқасы         = Жоңғар шапқыншылығына қарсы шайқас
 |марапаттары     = 
 |байланысы       = 
 |отставкада      = 
 |қолтаңбасы      = 
 |Commons         = 
}}
'''Жәнібек Бердәулетұлы''' (туған жылы белгісіз – [[1792]]) – батыр, шешен. Жоңғар шапқыншылығына қарсы соғыстарға белсене қатысқан. 1760 ж. Ж. абақ [[керей]]лерді [[Алтай тауы]]ның қазіргі Шыңжаң өлкесіне қарасты байырғы мекеніне апарып орналастырған. Есімі абақ керейдің ұранына айналған. Жоңғар шапқыншыларына қарсы соғысқа аттанарда нағашы атасы Қаз дауысты [[Қазыбек би]]ден бата алады. Бір шайқаста мінген тұлпары болдырып қалған [[Абылай хан]]ға астындағы көк дөненін түсіп беріп, Абылайды құтқарып қалады, өзі жекпе-жекке шыққан екі қалмақ батырын жеңіп, жаудың бетін қайтарады. [[Қабанбай батыр|Қаракерей Қабанбай]], [[Бөгенбай батыр|Қанжығалы Бөгембай]], т.б. батырлармен тізе қоса отырып, жоңғар шапқыншылығына қарсы соғыстың аяғына дейін қатынасады. 1731 ж. [[Кіші жүз]] ханы [[Әбілқайыр хан|Әбілқайыр]] Ресей империясының бодандығын қабылдаған кезде Ер Жәнібек керей тайпасын бастап, Сыр бойынан үдере көшіп, Қалба тауына келіп қоныстанады. Осы арадан Алтайдың Ақтау төңірегіндегі бір асуынан жол салып асып барып, өр Алтайды шолып қайтады. Бұл асу кейін “Жәнібек асуы” деп аталып кеткен. [[1760]] ж. Жәнібек батыр абақ керей руын Алтай тауының қазіргі [[Шыңжаң Ұйғыр аутономиялық ауданы|Шыңжаң өлкесіне]] қарасты байырғы мекеніне апарып орналастырады. Сөз бастаған шешендігімен, ел бастаған көсемдігімен, жауға шапқан батырлығымен бүкіл абақ керейдің ұранына айналған "Ер Жәнібек" сексеннің үстіне шығып қайтыс болады. Жәнібектің  әкесі Бердәулет ерте қайтыс болып кеткендіктен, нағашысы қазақтың атақты үш биінің бірі – Қаз дауысты Қазыбек бидің тәрбиесінде болды. «Кісі болар жігітті кісесінен, кісі болмас жігітті мүшесінен таниды» дегендей ,Қазыбек би жиенінің көзінде оты, көкірегінде сәулесі барын көріп, оны кішкентай күнінен бастап ел басқару жұмысына тәрбиелейді. Он сегізге жасы жетіп, күш-қайраты толған кезінде Жәнібек жауға аттанып бара жатқан жасанды қолды көріп, Қазыбектен жорыққа аттануға бата сұрайды. [[Қазыбек]]: «Қарағым, өзгеге берген батамды өзіңнен неге аяйын. Ер азамат қылып өсіріп, ел-жұртыңа қосайын деп едім. Жасыңа жетпей, жау тілеме» дейді. Бұған риза болмаған Жәнібек: «Он сегізге келгенше , жігіт болып жетіле алмады дегеніңіз бе? Желкілдеген тудан, жер қайысқан қолдан қалдырғанда, от басын айналдырған көбелектей көргеніңіз бе?» деп наразылық білдіреді. Сонда Қазыбек: «қой, рұқсат бермесем, құса болып өліп кетер, не қолға рұқсатсыз еріп кетер» деп ойлап, «Қол басқарсаң, жолың киелі болсын! Ел басқарсаң, сөзің жүйелі болсын!» деп батасын береді. Ұлы атасының ықыласымен берген батасы қабыл болып, Жәнібек жолы киелі қолбасшы, сөзі жүйелі ел басшысы атанады. Жәнібек батырдың өмір жолын  екі кезеңге  бөліп қарастыруға болады: Оның бірі – батырдың жоңғар басқыншыларына қарсы күресіп, сан шайқасты бастан кешірген батырлық, қолбасылық өмірі. Екіншісі – жаудан азат етілген жерге елін бастап барып, орналастыруы, ел бірлігінің бұзылмауы жолында тер төккен басшылық өмірі. Ол халықтың жадында қол бастаған аруақты батыр, ел басқаруда әділ басшы болып қалды. Өзі иелік еткен [[Абақ Керей]] елі оның атын ұранға айналдырды.<ref>М. Жолдасбекұлы, Қ. Салғарұлы, А. Сейдімбек. Ел тұтқа. - Астана: KUL TEGIN. - 2009</ref><ref>http://ardaktylar.kz/</ref>

'''Жәнібек Бердәулетұлы''' -ХҮІІІ ғасыр.
Ол  [[Жоңғар басқыншылығы]]на қарсы шайқаста аты шыққан, [[Абылай хан]] мен [[Қаракерей Қабанбай батыр]] бастаған сияқты [[қазақ]] қолының алғы шебінде жүрген айбынды [[батырлар]]дың бірі.
Шыққан тегі – [[Орта жүз]]дің [[Керей тайпасы]]нан.
Соған орай, халық оны сол заманның аты шыққан әйгілі батыры Шақшақ Жәнібекпен шатастырмас үшін «Керей Жәнібек» деп атап кеткен.

== Мұрасы ==
Батырдың [[Шіңгіл (аудан)|Шіңгіл ауданда]] тұратын он бірінші ұрпағы Зардықанның үйінде сақталған қасиетті туын [[1940]] ж. [[Оспан батыр]] Қытай қазақтарының ұлт-азаттық көтерілісі кезінде көтеріп шығады. Ер Жәнібек туралы қытайдың [[Алтай аймағы]]ның қазақтары «'''Жәнібек батыр'''» деген тарихи жанрдағы екі сериалды фильм шығарған. Қазір [[Алматы қаласы]]ның Алатау ауданында ''Ер Жәнібек'' атындағы қысқа көше бар. Батырдың зираты Қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Жарма ауданы]], Ортабұлақ деген жерде. Зиратының басына ескерткіш орнатылған.<ref>Татанайұлы А., Тарихи дерек, келелі кеңес, Ү</ref><ref>1987; Сүгірбаев П., Алтай арпалыстары, Ү., 1995.</ref>
<ref>
{{cite web
 |url         = http://caspionet.kz/kaz/makalmaiek/archive/Er__Zhanibek_1319783416.html
 |title       = Ер Жәнібек
 |author      = 
 |date        = 2011-10-24
 |work        =    Мақал-мәйек 
 |publisher   = Caspionet
 |accessdate  = 2012-08-12
 |lang        = {{ref-kk}}{{ref-ru}}{{ref-en}}
}}
</ref>
{{cquote
|Ер қадірін не білсін,

Көшіп – қонып көрмеген.
|author= Ер Жәнібек
}}

== Дереккөздер ==
<references/>

М. Жолдасбекұлы, Қ. Салғарұлы, А. Сейдімбек. Ел тұтқа. - Астана: KUL TEGIN. - 2009. – 66 б.
http://ardaktylar.kz/
== Тағы қараңыз ==
*[[Ер Жәнібек (жыр)]]

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақ батырлары]]
[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]
[[Санат:1792 жылы қайтыс болғандар]]