Ертіс жазығы бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Ертіс жазығы ''' – [[Ертіс]] өзенінің екі жағын және [[Батыс Сібір жазығы|Батыс Сібір ойпаты]]ның оңтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан жазық.

== Географиялық орны ==
[[Қазақстан]]ның [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан]], [[Павлодар облысы|Павлодар]] облыстары және [[Ресей]]дің [[Омбы облысы|Омбы]], [[Түмен облысы|Түмен]] облыстары аумағын қамтиды.

== Жер бедері ==
Оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай 550-600 км-ге созылып жатыр. Ені 80 км-ден 250 км-ге дейін кеңейеді. Шығысында [[Барабы жазығы]] және Құлынды далаларымен, оңтүстік-батысында [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]мен, батысында [[Солтүстік Қазақ жазығы|Солтүстік Қазақстан жазығы]]мен ұласады. Жер беті оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай біртіндеп еңістене отырып, 200 м-ден 100 м-ге дейін төмендейді.

==Геологиялық құрамы ==
Жазық палеозойлық іргетасты жауып жатқан [[мезозой]] мен [[Палеоген кезеңі|палеоген]]нің құмды-сазды және көлді-аллювийлі шөгінділерінен тұрады. Жазықты Ертіс аңғары екіге бөледі. Соған байланысты оның сол жағалауы Ертіс бойы деп, оң жағалауы Ертіс сырты деп аталады.

== Су торабы ==
Ертіс жазығында өзен торы сирек. Ертіс алабындағы кішігірім өзендер ([[Шідерті өзені|Шідерті]], [[Өлеңті]] және [[Сілеті]]) көлдерге құяды. Көлдердің көбі тұзды және кермек татиды. Тұз байланатын ірі көлдері – Тобылжан, Қалқаман, [[Теке көлі|Теке]], [[Үлкен Қараой]], [[Кіші Қараой]], [[Қызылқақ (көл, Павлодар облысы)|Қызылқақ]], т.б.  [[Маралды]] көлінің суы шипалы.

== Климаты ==
Жазықтың климаты тым континенттік. Қысы суық, ызғарлы және ұзақ. Қаңтардағы орташа ауа температурасы –17 – 20°С, кейде – 48 – 53°С-қа дейін төмендейді. Қар жамылғысының қалыңдығы 30-35 см. Жазы қоңыржай жылы. Шілдеде ауаның орташа температурасы 19-22°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері оңтүстіктен солтүстікке қарай 200 мм-ден 350 мм-ге дейін көбейеді.

== Өсімдіктері ==
Ертіс жазығының солтүстік және орталық бөліктері астық тұқымдас әр түрлі шөп аралас қау, селеу және бетеге өскен қара топырақты, оңтүстік-шығыс бөлігі селеулі-бетегелі қызғылт қоңыр топырақты. Өзен бойында қарағайлы ормандар, ойпаң жерлерде батпақты шалғындар, тұзды көлдер, жағалауларында алабота, сораң шөптер тараған.

== Жануарлары ==
Жануарлардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[Қояндар|қоян]], [[Сарышұнақтар|сарышұнақ]], [[суыр]], [[Қосаяқтар|қосаяқ]], [[елік]]; құстардан [[қаз]], [[үйрек]], [[Аққулар|аққу]], тырна, [[қызғыш]], [[Шағалалар|шағала]]; орманды жерлерде [[бүркіт]], кезқұйрық, [[кәдімгі күйкентай|күйкентай]] және т.б. мекендейді. Ертіс жазығын астық, көкөніс, көп жылдық мал азықтық шөптер және мал өсіруге пайдаланылады. Алқабында Павлодар облысының көптеген қалалары, кенттері мен ауылдық елді мекендері орналасқан.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]] III том 12 тарау</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Жазықтар]]
[[Санат:Қазақстан географиясы]]


{{stub}}