Ежелгі үнді тіл білімі бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Ежелгі үнді тіл білімі''' ({{lang-ru|древнеиндийское языкознание}}) — Үнділерден бізге жеткен зерттеулер б. з. д. 5 ғасырдан басталады. Үнділердің өте ерте дәуірден сақталған аңыздардан, гимндерден, діни жырлардан құралған "Веда" деп аталатын жазба ескерткіштері (б. з. д. 6 ғасыр). Олардың ең көне түрі "Ригведа" санскритке жатады. [[Санскрит]] — сол кездегі [[брахман]]дардың, ғалымдар мен шайырлардың өнделтен, қолданылуы зандастырылып қағидаға айналған, нормативті әдеби тілі. Ол халыктың ауызекі сөйлеу тілі пракритке қарама-қарсы қойылып зерттелген. [[Үнділер]] қасиетті, киелі деп санаған бұл "киелі" жырлар тілінде үнділерге  мағынасы түсініксіз көптеген сөздер, сөйлемшелер болған. Соларды айқындау және "'''Веда'''" тілін сөйлеу тілі әсерінен қорғау, оның айтылу мәнерін, беретін түсінігін өзгеріссіз сақтау мақсатымен "'''Веданың'''" тілін зерттеген. Өз кезі үшін айтарлықтай жақсы, жан-жақты зерттелген мәселелер қатарына ғалымдар [[фонетика]] мен [[морфология]]ны жатқызады. Бұлар жөніндегі зерттеулер үнділердің атакты лингвисті [[Яска]] мен [[Панини]] жазған еңбектер арқылы біздің заманға жеткен. [[Яска]] (б. з. д. 5 ғасыр) "'''Веда'''" тілінің бес томдық сөздігін жасап, түсінік берген. [[Панини]]дің (б. з. д. 6 ғасыр) жазған "'''Аштадхьян'''" ([[грамматикалық ереже]]лердің сегіз бөлімі) деген еңбегінде төрт мындай [[грамматикалық ереже]] берілген. [[Панини]] "'''Веда'''" жыры тілінің дыбыстық жүйесін, [[сөзжасам]], [[сөз өзгерту жолдары]]н жан-жақты зерттеген. Зерттеушілердің айтуынша, [[Панини]] еңбегі — тіл білімі тарихындағы біздің дәуірге жеткен тұнғыш сипаттама [[грамматика]]. Ол [[санскрит]] тілінің [[грамматика]]сы деп те аталады. Мұнда сөздер тапқа, түбірге, түрлі қосымшаларға бөлініп қарастырылған.

Үнділер тілдегі барлық сөздерді [[есім]], [[етістік]], [[предлог]], [[демеулік]] деп төрт топқа бөлген де, әркайсысының өзіндік ерекшеліктерін жан-жакты сипаттаған. Етістіктің шаққа бөлінуі, есімдерде жеті түрлі септік жалғаудың барлығы, т. б. көптеген грамматикалық мәселелер өте дәлдікпен шешілген. Үнділер [[синтаксис]] мәселелеріне жеткілікті көңіл бөлмеген.

'''Ежелгі үнді тіл біліміде''' [[морфология]]дан кейінгі көп зерттелген сала — [[фонетика]]. [[Фонетика]] ежелгі заман тіл білімінің ешкайсысында [[Үндістан]]дағыдай зерттеудің жоғарғы сатысына көтеріле алмаған. [[Дыбыс]]тардың [[физиология]]лық сипаттары, сөйлеу органдарының тіл дыбыстарын жасаудағы [[артикуляция]]сы, дыбыстардың [[дауысты дыбыстар|дауысты]], [[дауыссыз дыбыстар|дауыссыз]], шұғыл, ызың болып кездесетіндіктері, олардың себептері жан-жақты және дұрыс сөз етілген. '''Ежелгі үнді тіл білімінің''' тарихын сөз ете келіп, [[Томсен|В. Томсен]]: ''"Үндістан тіл білімінің көтерілген биігі ерекше. Бұл биікке, көп нәрсені үнділерден үйрене түрса да, еуропалық тіл білімі 19 ғасырға дейін көтеріле алмады"'',— деп жазады.<ref>[[Томсен|В. Томсен]]. История языкознания до XIX века. М., 1938</ref>

Шынында да, '''үнділер тіл білімінің''' дамуына елеулі үлес қосқан. Тіл фактілерін зерттеуде олар [[синтетика]]лық тәсілді де қолданған. Сол арқылы тілдік элементтердің өзара ұқсастығын және бір-бірінен өзгешеліктерін айқындаған.

Кейінгі дәуірлерде [[Үндістан]]да [[Панини]] [[грамматика]]сының мән-мағынасын талдап түсіндірген, оның жолын ұстанған бірнеше лингвист ғалымдар болған.<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы.
«Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref>

==Тағы қараныз:==
* [[Ежелгі рим тіл білімі]]
* [[Ежелгі грек тіл білімі]]
* [[Тіл білімінің тарихы]]
* [[Үндістан]]
* [[Үнді тілі]]
* [[Фонетика]]
* [[Грамматика]]
==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Тілдер]]
[[Санат:Лингвистика]]
[[Санат:Үнді тілі]]
[[Санат:Грамматика]]
[[Санат:Ежелгі тілдер]]


{{Stub}}