Бекзат Сейілханұлы Саттарханов бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Боксшы
 |Есімі               = Бекзат Сейілханұлы Саттарханов
 |Шынайы есімі        =
 |Суреті              = Бекзат Саттарханов портреті.jpg
 |Толық есімі         = 
 |Лақап аты           =
 |Азаматтығы          = {{KAZ}}
 |Туған күні          =
 |Туған жері          = [[Түркістан|Түркістан қаласы]], [[Қазақстан]]
 |Қайтыс болған күні     = [[31 желтоқсан]] [[2000 жыл]]
 |Қайтыс болған жері     = Темірлан ауылының маңында, [[Оңтүстік Қазақстан облысы]]
 |Тұрғылықты жері     = 
 |Салмағы             = Жартылай жеңіл салмақ (57 кг)
 |Тұрысы              = солақай
 |Бойы                = 170 см 
 |Қолдың қарқыны      =
 |Стилі               =
 |Бапкері             =
 |Команда             = 
 |Алғашқы айқасы      = 
 |Соңғы айқасы        =
 |Чемпион белдігі     =
 |Айқастар            = 143
 |Жеңістер саны       = 132
 |Нокаут              =
 |Жеңілгені           =
 |Тең түскендері      =
 |Болмағандары        =
 |Әуесқой айқастары            =
 |Әуесқой айқастарда жеңгені   =
 |Әуесқой айқастарда жеңілгені =
 |Әуесқой айқастарда нокауты   =
 |Әуесқой айқастарда тең түскендері =
 |Рейтинг1            =
 |Позиция1            =
 |Үздік позициясы1    =
 |Рейтинг2            =
 |Позиция2            =
 |Үздік позициясы2    =
 |Рейтинг3            =
 |Позиция3            =
 |Үздік позициясы3    =
 |Рейтинг4            =
 |Позиция4            =
 |Үздік позициясы4    =
 |Рейтинг5            =
 |Позиция5            =
 |Үздік позициясы5    =
 |Рейтинг6            =
 |Позиция6            =
 |Үздік позициясы6    =
 |Рейтинг7            =
 |Позиция7            =
 |Үздік позициясы7    =
 |Рейтинг8            =
 |Позиция8            =
 |Үздік позициясы8    =
 |Рейтинг9            =
 |Позиция9            =
 |Үздік позициясы9    =
 |Үздік позициясы     =
 |Нашар позициясы     =
 |boxrec_id           = 
 |Сайты               =
 }}
{{Медальдар 
| ені = 270px
| суреті = 
| медальдар = 
{{ОО-спорт | Men's [[Бокс|Boxing]]}}
{{MedalCountry | {{KAZ}} }}
{{турнир|[[Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Алтын | [[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2000|Сидней 2000]] |Жартылай орташа салмақ}}
}}

'''Бекзат Сейілханұлы Саттарханов''' ([[4 сәуір]], [[1980 жыл]], [[Түркістан]], [[Қазақстан]] - [[31 желтоқсан]], [[2000 жыл]], [[Шымкент]], [[Қазақстан]]) – қазақстандық [[бокс]]шы, халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстанға еңбек сіңірген спорт шебері. [[2000 жыл]]ы өткен [[Сидней]] [[Олимпиада]]сының жартылай жеңіл салмақ бойынша [[чемпион]]ы (57 кг дейін). І дәрежелі «Барыс» орденінің бірінші иегері. <ref>[http://shyn.kz/article/view?id=328 Батыр болсаң, Бекзаттай бол! ]</ref>

==Өмірбаяны==
=== Отбасы ===
1980 жылы 4 сәуірде Түркістан қаласында дүниеге келген. [[2000]] жылдың 31 желтоқсаны күні,  жаңа жылға санаулы минуттар қалғанда, Шымкент қаласы жанындағы Темірлан бекеті  маңында автокөлік апатынан қаза болды. Бекзат  Саттарханов Түркістан қаласындағы қарапайым отбасында дүниеге келген. Бекзат әкесі '''Сейілхан''' мен анасы '''Сырлыкүлдің''' кенже баласы. Саттархановтардың Бекзаттан өзге мектеп қабырғасындағы спорттық бәсекелерде оза шапқан үш ұлы болды. Бағдат, Болат, Мақсат есімді балалары да спортты серік еткенімен, Бекзат секілді ешқайсысы алдына биік мұрат қойған жоқ. Сәби күнінде өте нәзік, аурушаң, әлжуаз болған Бекзаттан атағы жер жүзіне жайылатын даңқты боксшы шығады деп ешкім ойламаса керек.

=== Балалық шағы ===
Алғашында өзін-өзі қорғап үйренсін деген оймен ата-анасы Бекзатты [[күрес]] үйірмесіне қатыстырады. Алайда күреске ынтасы болмай, екінші жағынан күреспен айналысу бойдың өсуін тежейтінін ұғып үйірмеге бармай, бірден боксқа бет бұрады. 1986-1996 жылдар аралығында Абай атындағы мектеп интернатта, кейін Жұмабек Еділбаев атындағы №18 орта мектепте оқиды. 1995 жылы алғаш рет бокс үйрімесіне жазылып, балалар бапкері Нұрлан Жұмабаевтан тәлім ала бастайды. Ата-анасы мен туыстары Бекзаттың боксқа деген ынтасын байқағанымен, мұны жай, өтпелі кезең деп ойлаған. Бірақ ол бокспен шұғылданғанына бір жыл толмастан республикалық сайыстың жеңімпазы атанып, былғары қолғапты бекер кимегенін дәлелдейді. 

Заң саласы мамандығын игерген. Алдымен [[Мұхтар Әуезов]] атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік [[университет]]інің дене шынықтыру[[факультет]]іне түсіп, кейін Түркістан қаласындағы [[Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің заң факультетін тәмамдаған. Бекзат бокста [[Серік Қонақбаев]]ты үлгі тұтқан. Мұның себебі де жоқ емес. 1980  жылы [[Мәскеу]] Олимпиадасының финалында Серік Қонақбаев жұдырықтасқан сәтте Бекзат бесікте жатқан сәби еді. Анасы Сырлыкүл Саттарханованың Серік Қонақбаев секілді Бекзат та чемпион болсын деген үлкен арманы болған. Бекзат кейін ана арманын орындайды да. Ол Сиднейдегі жеңісін  Түркістан қаласының 1500 жылдығына тарту ететіндігін айтқан.

=== Спорт ===
[[Сурет:Bekzat Sattarkhanov.jpg|300px|нобай|солға|Бекзат мерекелік іс-шарада]]
* [[1995 жыл]]ы он бес жасында  [[Түркістан]] қаласында өткен З. Сейітбековты еске алу турнирінде тұңғыш рет топ жарған Бекзат өмір бойы осы жүлдесінің өте ыстық екенін айтып өтті. «Түркістан 95» деген жазуы бар қыш құмыраны Сидней Олимпиадасының алтынымен тең көрген. Дәл сол жылы жасөпірімдер арасындағы халықаралық жарыста жеңімпаз атанып, бапкерлер көзіне түсе бастайды. 
* [[1996 жыл]]ы [[Қостанай]] қаласында өткен бокстан жастар арасындағы [[Қазақстан Республикасы]]ның ішкі біріншілігінде чемпион атанады. Дәл сол жылы шымкенттік Анатолий Визириякин атты бапкердің қарамағына өтіп, облыс орталығындағы мектеп-интернатта жаттыға бастайды. 
* [[1997 жыл]]ы [[Қарағанды]] және [[Германия]]ның [[Кельн]] қалаларында өткен халықаралық турнирлерде топ жарады. Сонымен қатар [[Олимпиада]]ға даярлау облыстық орталығына қабылданады.
* [[1998 жыл]] Бекзат үшін табысты болды. Сол жылы [[Аргентина]]да өткен жасөспірімдер арасындағы әлем чемпионатында күміс жүлдегер атанды. 
* Қостанай қаласында өткен жарыста  54 келіде сынға түскен ол [[Марат Мәзімбаев]]тан ұтылып қалғанымен, бапкерлер сенімінен шығып, ұлттық құрамаға қабылданады. 
* Түркістан қаласында [[Әбдісалан Нұрмаханов]]тың құрметіне өткен халықаралық турнирде жеңімпаз атанып қоймай, жарыстың ең үздік боксшысына берілетін сыйлыққа ие болады.
* [[Сағадат Нұрмағамбетов]] атындағы халықаралық турнирдің жеңімпазы атанады.
*[[Таиланд]]та өткен бүкіл [[Азия]] біріншілігінде жүлдегер қатарына ілігеді.
*1999 жылы [[Венгрия]] және [[Болгария]]да өткен халықаралық турнирлерде оза шауып, [[Ташкент]]те өткен бүкіл Азия біріншілігінде күміс жүлдеге қол жеткізеді. Дәл осы күміс жүлдесімен бірге Сидней Олимпиадасының жолдамасына да ие болады. 

*Бекзаттың қысқа ғұмырында 2000 жыл тек Сидней Олимпиадасындағы жеңісімен ерекшеленбейді. Ол мұхиттың арғы бетіндегі төртжылдық додасына аттанғанға дейін [[Қырғызстан]]да өткен [[Орта Азия]] ойындарында, [[Испания]]да жалауы желбірген халықаралық жарыстарда жеңіс тұғырына көтеріледі. [[Астана]] қаласындағы «[[Қазақстан]]-[[Куба]]» кездесуінде қарсыласын айқын басымдықпен жеңіп, [[Чехия]]да өткен «[[Гран При]]де» жеңімпазға берілер [[Кубок]]ті төбесіне көтереді. [[Мәскеу]]дегі [[ТМД]] елдерінің біріншілігінде 4 жүлдемен қатар, сайыстың үздік боксшысы деген атақты еншілейді.

==Сидней Олимпиадасы 2000==
Ташкентте бокстан өткен Азия чемпионатында Олимпиада жолдамасын жеңіп алған Бекзатты бапкерлер жартылай жеңіл [[57]] келі салмақ дәрежесіне лайық көреді. 57 келіде ел намысын Атланта Олимпиадасында қорғаған Бақтияр Тілегенов көп салмақ қуатындықтан, бапкерлер оған сенбейді. Оның үстіне [[1999]] жылы Хьюстон қаласында өткен бокстан әлем чемпионатында Бақтияр жеңіліс тауып, бапкер үмітін ақтамайды. Қазақстандық жанкүйерлер мен бокс мамандары Бекзаттың жастығын алға тартып, оны Олимпиадаға жібергісі келмейді. Бірақ ұлттық құраманың бас бапкері Тұрсынғали Еділов Бекзаттың көзінде от барын байқап, ел намысын қорғауды [[Түркістан]]дық жас ұланға сеніп тапсырады. [[Олимпиада]]ға аттанар кезде ұшақ баспалдағында тұрған Бекзат үлкен ағасы Мақсатқа: «Мен бас жүлдемен ораламын. Менен алтын күтіңдер!» деп  айғайлап, жеңетінін алдын ала сезген.  

*[[Бекзат Саттарханов]] Сидней шаршы алаңындағы алғашқы кездесуін румын боксшысы Бобирант Овидиу-Тибериуға қарсы өткізді. Жекпе-жектің бірінші раундында Бекзат өзіне бір жұдырық дарытпай, 4-0 есебімен алда тұрды. Екінші раундта [[табло]] 8-2 есебін көрсетіп тұрды. Ал ең соңында төрешілер 14-5 есебімен бұл кездесудің сөзсіз жеңімпазы деп Бекзатты таниды. 
* [[Олимпиада]]ның сегізінші күнінде Бекзат [[африка]]лық Джефри Матебулламен қолғап түйістіріп, 16-5 есебімен қарсыласын тізе бүктіреді. Сиднейдегі екінші кездесу де Бекзаттың жеңісімен аяқталған болатын.
*Олимпиададағы үшінші кездесуінің өте тартысты болғанын бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдеріне Бекзаттың өзі мойындады. Кезінде [[Грузия]]да жаттығып, кейін [[Түркия]]ның намысын қорғаған Рамазан Палианимен арадағы тартыс 12-11 есебімен Бекзаттың пайдасына шешілді. 
*[[Марокко]]лық Тахар Тамсаманимен Бекзат ХХVІІ жазғы [[Олимпиада]] ойындарының жартылай финалында жолықты. Егер бұл сыннан өтсе, Олимпиада алтынына таласуына мүмкіндік туатын еді. Өз мүмкіндігін құр жібермеген Бекзат 22-10 есебімен қарсыласын қапыда қалдырады.
*Бекзаттың финалдағы қарсыласы әлем чемпионы, [[америка]]лық Рикарду Хуарес еді. Ол Сидней финалына жету жолында Атланта [[Олимпиада]]сының чемпионы С. Камсингті тізерлеткен мықты боксшы болатын. Атағы алысқа кеткен қарсыласын Бекзат Саттарханов 22-14 есебімен жеңіп, Сидней Олимпиадасының чемпионы атанады.

==Жұдырықтасу техникасы ==
Бекзат рингте тек жұдырықпен ғана емес, ақылмен де жұмыс істейтін боксшылардың қатарынан. Әсіресе аяқпен қимылдауда ерекше белсенділік танытқан. Сидней рингіндегі қарсыласы  Джеффри Матебула: «Бекзаттың аяғы мықты екен, жорға жүрісті боксшы есімді алды. Осы жігіт финалға ілігеді» деп дөп басып айтыпты. Жаттығу кезінде аяғына 3-4 келілік қорғасын байлап алып жүгіреді екен. Аяғына ауыр тас байлап алғандығына қарамастан, құрамадағы әріптестерінің үнемі алдын орап кететін. [[Бокс]] мамандары мен жанкүйерлер Бекзаттың бокстасу техникасы қазақтың даңқты боксшысы, Мәскеу [[Олимпиада]]сының күміс жүлдегері Серік Қонақбаевқа  ұқсайтынын ерекше атап өтті. [[2000]] жылдың [[31]] желтоқсаны күні сағат 23-45-те [[Шымкент]] қаласының маңындағы Темірлан бекетінде Бекзат Саттарханов жол апатына ұшырап, қайтыс болды.

== Мемлекеттік марапаттамалар  ==
Сидней Олимпиадасындағы жеңісі үшін президент [[Нұрсұлтан Назарбаев]] Бекзат Саттархановқа І дәрежелі [[«Барыс»]] орденін табыс етті. [[Тарих]]та Бекзат «Барыс» орденінің тұңғыш иегері ретінде де қалды.

==Бекзатты еске алу шаралары==
Бүгінде Түркістан қаласында Бекзат Саттарханов атындағы ықшамаудан мен спорт кешені бар. Алматы қаласында көшеге Бекзат Саттарханов аты берілді. 2002 жылдан бастап бокстан Бекзат Саттархановты еске алуға арналған дәстүрлі  халықаралық турнир өтеді. 2005 жылы [[спорт]] журналисі Қыдырбек Рысбекұлы [[«Бекзат»]] атты кітап жазды. [[2006]] жылы [[«Қазығұрт»]] баспасынан спорт журналисі Несіп Жүнісбайұлы мен баспагер [[Темірғали Көпбаев]] құрастырған «Бекзат» фотоальбомы жарық көрді. Фотоальбом ''«Дара Бекзат»'', ''«Бала Бекзат»'', ''«Мәңгілік Бекзат»'' деген үш бөлімнен тұрады. [[2009 ]]жылы режиссер Сатыбалды Текеев «Бекзат» атты деректі [[фильм]] түсіріп, тұсауын кесті. Бұл фильм кейін «Құлагер» жүлдесін жеңіп алды. Фильм тек «Еларна» арнасынан көрсетілген. [[Әнші]] [[композитор]] Гүлнұр Өмірбаева «Бекзат» әнін дүниеге әкелді. Бұл ән [[2002]] жылы өткен «Азия дауысы» фестивалінің «Қазақ әндері» бәйгесінде «Алтын домбыра» жүлдесін жеңіп алды. 2011 жылдың мамыр айында Бекзат Саттархановтың қабірі басындағы жүлделердің көшірмесі ұрланып кетті. Бекзат жүлделерінің көшірмесі бағалы [[метал]]дан жасалғанын біліп, қолды қылған күдіктілер әлі ұсталған жоқ.

==Бекзат өміріндегі қызықты оқиғалар==
Бекзат Сидней Олимпиадасының финалына боксшы [[Ермахан Сағиулы Ибрайымов|Ермахан Ыбырайымовтың]] спорттық жейдесін киіп шыққан. Бір деректер бойынша, ол бокстағы бетке ұстар ағасының жейдесін ырымдап киіпті. Екінші бір дерекке сүйенсек, оның өз жейдесінде жарнама жазылғандықтан, ұйымдастырушылар өз жейдесін киюге рұқсат бермеген.

Бекзат жаттығу жұмыстарынан кейін тез арада қалыпқа келетіндігімен ерекшеленген. [[2000]] жылдың маусымында Тайландта жаттығып жүргенде тай елінің дәрігерлері қатты таңғалады. Себебі, 33 минут жүгіріп келген Бекзат Саттархановтың жүрек соғысы 3-4 минутта қалпына келеді екен. Бекзаттың бұл ерекше қасиетін бапкерлер Тұрсынғали Еділов, Александр Апачинский, Анатолий Визирякин мен құраманың дәрігері Юсуп Шамузов қана біледі екен. 

Бекзаттың бойында бала күнінен бері байқалатын бір қасиет болған. Ол өзін жеңген боксшыдан міндетті түрде есе қайтаруды мақсат тұтады екен. 1995 жылы облыстық жарыстардың бірінде Данияр есімді баладан жеңілген Бекзат кезекті сайыста қарсыласын соққының астында қалдырған. Ал [[Аргентина]]да өткен жастар арасындағы әлем чемпионатының финалында ол украиналық Сервин Сүлейменовтан жеңіліп қалады. Сервиннен жеңілгеніне қатты намыстанған ол "алдағы уақытта оны міндетті түрде жеңемін" деп бапкерлеріне сөз беріпті. Айтқандай-ақ, [[Ресей]]де өткен [[ТМД]] елдерінің боксшылары қатысқан халықаралық бокс бәсекесінде Сервин Сулеймановтың тізесін дірілдетеді. Осы жекпе жекте Бекзаттың оң қолы ісіп, бармақ сүйегі шығып кеткен. Ұлттық құраманың бас бапкері Тұрсынғали Еділов Бекзаттың бокс қолғабын күшпен тартып шешкен кезде, қолғапқа қан толып қалғанын көреді. Намысқой Бекзат бармақ сүйегі шығып кетсе де, шыдамдылық танытып, жеңіске жеткен.

Бекзаттың Бекзат есімді інісі өсіп келе жатыр. Ата-анасы Бекзатты мәңгі есте қалдыру мақсатында немерелерінің біріне Бекзат есімін берген.

Бекзат Сейілханұлы Саттарханов шаршы алаңда 143 жекпе-жек өткізіп, оның 132-сінде жеңіске жеткен.<ref> "Аңыз адам" журналы, № 2, қаңтар 2011 жыл </ref>

== Дереккөздер ==
<references/>


* [http://www.alaman.kz/?p=15873 Елу екі жылдың есесін қайтарған Бекзат]

[[Санат:Қазақстан боксшылары]]
[[Санат:1980 жылы туғандар]]
[[Санат:2000 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Бокстан Олимпиада чемпиондары‎]]
[[Санат:Түркістанда туғандар]]
[[Санат:Қазақстан Олимпиада чемпиондары]]