Ауыл-аймақ бетінің бастапқы мәтінін қарау

Қос сөзді тұтас алсақ та немесе оның құрамындағы «[[ауыл]]» мен «[[аймақ]]» сөздерін дербес қарағанда да мағынасы кез келген адамға түсініксіздік тудырмайды. Алайда басқа [[түркі тілдері]]нің немесе туыс саналып жүрген өзге тілдер дерегіне үңіле қарасақ, осы сөздердің қай-қайсысының да тұңғыш, алғашқы мағыналары болғандығы анықтала түседі. Қазіргі тұрғыдан алғанда, ''«аймақ»'' сөзінің екі түрлі — өлке, өңір, атырап және айнала, маңай, төңірек сияқты мағыналары бар: ''«...Таусылар емес тау қырман, Аймаққа төне тұр қарап»'' ([[Қайырбеков, Ғафу|Ғ. Қайырбеков]], Құрдас.). Ал ''«ауылдың»'' ([[түсіндірме сөздік|түсіндірме сөздігіміздің]] көрсетуінше) төрт мағынасын білеміз. Ауылдың [[қазақ тілі]]ндегідей мағынасы [[қырғыз тілі|қырғыз]], [[алтай тілі|алтай]], [[Хакас тілі|хакас тілдерінде]] де кездеседі. Өте ерте кездерде ''«ауыл»'' сөзінің ''«көрші»'' мағынасы болғандығын жазба [[моңғол тілі]] деректерінен табамыз:

''айил'' — көрші ({{lang-ru|сосед}}). Дәл осы мағынада оны қазіргі моңғол тілінен де табу қиын емес. Қазіргі [[якут тілі]]нде: ''аймах'' — туыс ({{lang-ru|родня}}) деген ұғымға ие болса, моңғол, [[бурят тілі|бурят тілдерінде]] ''«аймақ»'' сөзінің мағынасы — тайпа, ру, ұрпақ сияқтыларды түсіндіреді. Бір қызығы, жазба моңғол тілінде: ''«айил — аймаг»'' қос сөзі «туыстар» дегенмен барабар. Осы деректерді еске ала келгенде ''«ауыл»'' сөзінің көне мағынасы ''«көрші», «аймақ»'' сөзінің ескі түсінігі —
''«туыс»'' болғандығы байқалады. Сөйтіп, қазіргі қолданылып жүрген қос сөзіміз ''«ауыл-аймақтың»'' тұңғыш мағынасы кең де көлемдірек болып, ''«туған-туысқан»'', ''«көрші-көлем»'' қос сөздерінің мағынасын қоса, тұтас қамтығандығын аңғарамыз.<ref>Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6</ref>
 
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Сөздік]]
[[Санат:Әдебиет]]