Аударма сөздік бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Аударма сөздік''' — лингвистикалық (тілдік) [[сөздік]]тің бір түрі. Аударма сөздік екітілді немесе көптілді (мысалы, ағылшынша-орысша-қазақша) болып келеді. Аударма сқздіктің негізгі объектісі белгілі бір тілдегі сөздер мен тұрақты сөз тіркестерін екінші тілге тәржімалау. Тұңғыш [[Аударма]] сөздік үлгілері еткен ғасырдың II жартысынан бастап жарық көре бастады(Алекторов A. Е., Краткий казахско-русский словарь, Приложение к книге "К мудрости ступенька", М., 1891; БокинТ., Русско-киргизский словарь, [[Верный]], [[1913]]; Катаринский В. В. Краткий русско-киргизский словарь, Оренбург, [[1897]]; Радлов В. В. Опыт словаря тюркских наречии, 4-изд., СПб., 1888-1905). Осы ғасырдың 20-ж. бастап орысша-қазақша сөздіктер жасауға айырықша мән берілді. 1925-26 ж. бірнеше Аударма сөздіктер (Казахско-русский словарь, [[Қызылорда]], 1925; Орысша-қазақша әскерлік атаулары, Қызылорда, 1926), ал 1936 ж. [[Латын Әліпбиі|латын әліпбиі]] негізінде "Қазақша-орысша сөздіктер" ұдайы шығарылып тұрды. [[Аударма]] сөздіктің бірнеше түрлері бар: бір тілдің сөздік құрамына, [[лексика]]лық байлығына негізделіп, сөздің негізгі мағынасы, семантикалық құрылымы, сөздің грамматикалық тұлғалымар арқылы түрленуі, стильдік ерекшеліктері, сөзтіркесімділік қабілеті, осы сөз дәйек болатын тұрақты тіркестер жан-жақты қамтылатын екітілді сөздіктер; ғылымның белгілі бір саласына қатысты терминдік атаулардың екінші тілдегі баламасы көрсетілетін сапалық терминологиялық сөздіктер\ сөздік құрамының белгілі бір шектеулі бөлігі ғана қамтылатын, арнайы бір топқа (Мысалы , мектеп оқушыларына, тілді жаңа үйренушілерге) арналған [[тілашар]] сөздіктер және т. б. Аударма сөздік лексикография ғылымының принциптеріне сәйкес жасалады. Сөздер әліпби тәртібімен беріліп, оның тұсына стильдік белгілер (көне, тарихи, эмоциялық экспрессия) қойылады немесе түсініктемелер жазылады, сондай-ақ техникалық әдістер (таңба-белгілер, курсив, қалың бояулы жазу) пайдаланылады.

Көздеген мақсаты мен ғылым  [[мазмұн]]ы жағынан маңызды, әрі елеулі сөздіктердің бірі [[1954]] ж. шыққан 50000 сөзді қамтитын "Орысша-қазақша сездік" (жалпы редакция басшысы — Н. Сауранбаев). [[Аударма]] сөздіктің тағы бір түрі — әр түрлі ғылымдар саласында қолданылатын аталымдар тізілімінен тұратын екітілді (көптілді) салалық терминологиялық сөздіктер. Алғашқы терминологиялық сөздік 1931 жарық керді ([[Атаулар]] сөздігі, Қызылорда, 1931). 1952 жылдан бастап салалық аударма терминологиялық сөздік ұдайы шығарыла бастады. Шет тілден қазақ тіліне тәржімалануы негізінде жасалған екітілді Аударма сөздіктің де практикалық маңызы үлкен. Лексикография сапасында "Арабша-қазақша түсіндірме сөздік" (Н. Оңдасынов, А., 1989); "Парсыша-қазақша сөздік" (Н. Оңдасынов, А„ 1974); "Ағылшын-қазақ сөздігі" (С.Ахметова, М.-А., [[1960]]); "Қазақша-ағылшынша сөйлесу" (Ж. Қалиев, Ә. Есентемірова, А., 1966); "Немісше-қазақша сөздік" (М. Тәттімбаева, А., [[1977]]) типтес сөздіктер бар. Қазақ тілінің мемлекеттік  [[мәртебе]] алуына байланысты 1989—1990 ж. арасында көптеген екітілдік, көптілдік, терминологиялық, екітілді [[фразеология]]лық, [[түсіндірме]] сөздіктер жарық көрді.
Аударма сөздіктер екінші тілді оқып-үйренуге, тілдерді оқыту, үйрету процесінің тиімді жолға қойылуына, сондай-ақ [[тәржіман]]ың ғылым -практикалық жұмыстарының жоғары деңгейде қалыптасуына [[Игілікті іс|игілікті]] ықпап етеді.<ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref>
==Дереккөздер==
<references/>

{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

[[Санат:Қазақ тілі]]