Алжы бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Алжы (алжу)'''. Қазіргі түсінігімізде — жасы жетіп, қартайғанда ақылдан, дұрыс ойлау қабілетінен айырылуды аңғартады. ''«Алшынның бір алжыған шалын келемеж қылып кетейін деп едім десеңші»'' ([[Ы. Алтынсарин]]).

Бұл тұлғалас сөзді тек түркі тілдерінен ғана емес, [[Моңғолдар|Моңғол]], тунгус-маньчжург тобындағы тілдерден де табамыз. Бірақ мағыналары әр қилы болса да, онша алшақ кетпейді. Түркі тілдерінің бірі — якутша: ''алджан'' — бұзылу, бүліну дегенді білдірсе, [[Моңғол тілі]]нде: ''алжаах'' — қажу, шаршау мағыналарында қолданылады, [[Бурят тілі]]нде де бұл тұлғалы сөз Моңғол тіліндегі мағынаны береді. Көрсетілген деректерге сүйеніп, «алжы» сөзінің алғашқы мағынасы [[якут тілі]]ндегі «бұзылу», «бүліңу» немесе Моңғол, бурят тілдеріндегі .«қажу», «шаршау» десек, өте асығыс болатын түрі бар. Бұлардың қайсысы болса да, туынды болар деген ойға итермелейтін тағы бір тіл дерегіне тап боламыз. [[Маньчжур тілі]]нде: ''алджа'' — айырылу, айырылысу сияқты мағынаға нұсқайды. Көрсетілген тілдердегі ''«алжы»'' сөзімен байланысты мағыналардың қай-қайсысы да бірінен-бірі өте жырақ кетпейді. Алғаш жас организмнің ескіре келе бүліну, бұзылу (якут тілінде), шаршау, қажуы (Моңғол тілінде)
заңды, осылардың жиыны — ақылдан айырылуға (маньчжур тілінде) әкеліп соқтыратыны даусыз құбылыс. Макьчжур тілінде бүл тұлғалас сөздің тағы бір мағынасы — өзгеру, өзгеріске түсу. Келтірілген тілдік деректер «алжы» сөзінің алғашқы мағынасы — өзгеру деп топшылауға мүмкіндік береді. Осы «өзгерістен» «алжы» сөзінің Моңғол, якут, [[қазақ тілі|қазақ тілдеріндегі]] басқа мағыналары туындаған дей аламыз.<ref>Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6</ref>
 
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Сөздік]]
[[Санат:Әдебиет]]