Айнымалы ток тізбегіндегі қуат бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Айнымалы ток]] тізбегінде берілген уақыт мезетіндегі қуат [[ток күші]] мен [[кернеу]]дің лездік мәндерінің көбейтіндісіне тең. 
:<math>p(t) = u(t)\cdot i(t) = U_m I_m cos(\omega t - \phi).</math>
Бұл өрнекті түрлендіріп
:<math>p(t) = U_m I_m (cos^2\omega t cos\phi + cos\omega t sin\omega t sin\phi)</math> аламыз.
Бізге бір период ішіндегі орташа қуатты анықтау керек. Ол үшін уақытқа тәуелді тригонометриялық функциялардың орташа мәндерін табайық:
:<math>(cos^2\omega t)_{ort} = \frac{0+1}{2} = \frac{1}{2}; cos\omega t sin\omega t = \frac{sin2\omega t}{2},</math> онда <math>(sin2\omega t)_{ort} = \frac{-1+1}{2} = 0.</math>
Олай болса, қуатты анықтайтын өрнектегі екінші қосылғыштың орташа мәні нөлге тең.
Сонымен, '''айнымалы ток тізбегінде орташа қуат''':
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em; width:20%">
:<math>P = \frac{1}{2}U_m I_m cos\phi                   </math> (2.18)
</blockquote>
Бұл теңдеуге ток пен кернеудің әсерлік мәндерін қойып, ыңғайлы болу үшін әсерлік мәндердің индексін жазбай <big><big><math>I</math></big></big> және <big><big><math>U</math></big></big> деп белгілесек,
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em; width:20%">
:<math>P = IU cos\phi                                                </math>                               (2.19)
</blockquote>
шығады. (2.18) мен (2.19) өрнектеріндегі <math>cos\phi</math> шамасы қуат коэффициенті деп аталады. Осы өрнек айнымалы токтың қуаты тек ток күші мен кернеуге ғана емес, сонымен қатар олардың [[Тербеліс фазасы|тербеліс фазаларының]] айырымына да тәуелді екенін көрсетеді.<br>
Егер тізбектегі реактивті кедергі <math>\phi = 0</math> болса, <math>cos\phi = 1</math>, онда <math>P = I \cdot U</math>, яғни бұрыннан белгілі тұрақты токтың қуатының формуласын аламыз. Ал тізбекте активті кедергі жоқ болса, <math>\phi = \frac{\pi}{2}, cos\phi = 0</math> онда <big><big><math>P=0</math></big></big>. Тек реактиві кедергісі ғана бар тізбекте орташа қуат нөлге тең. (2.18) формуласынан қуатты өсіру үшін <math>cos\phi</math> шамасын — қуат коэффициентін ұлғайту қажет екенін көреміз. Өндірістік қондырғыларда ең аз дегенде <math>cos\phi = 0,85</math> болуы керек.<ref>Физика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-Ф49 математика бағытындағы 11 сыныбына арналған оқулық /С. Түяқбаев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті. ISBN 9965-36-055-3</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Физика]]



{{Phys-stub}}