Іздеу жүйесі
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Іздеу жүйесі — мәліметті Интернеттен іздеу мүмкіндігін ұсынатын веб-торап. Іздеу жүйесінің басым бөлігі мағлұматты Әлемдік өрмек сайттарынан іздейді, алайда файлдарды ftp-серверлерден, тауарларды интернет-дүкендерінен, сондай-ақ мәліметті Usenet жаңалықтар тобынан іздей алатын жүйелер де бар. Соңғы уақытта түрлі XML-деректер ішінде RSS технологиясына негізделген іздеудің жаңа түрі пайда болды.
Іздеу жүйесінің функционалдығын қамтамасыз ететін программалар кешені іздеу қозғалтқышы немесе іздеу машинасы деп аталады. Іздеу машинасының жұмыс сапасының негізгі белгісі релеванттық (сұрату мен табылған деректің сәйкестік деңгейі, яғни нәтиженің қисындылығы), базаның толықтығы, тіл морфологиясын есепке алуы болып табылады. Мәлімет индексациясы арнайы іздеу роботтары арқылы жүзеге асырылады. Іздеу жүйесі жұмысын жақсарту — бүгінгі Интернеттің ең негізгі міндеттерінің бірі.
Net Applications компаниясының деректеріне сүйенсек, 2007 ж. желтоқсан айында Google-дың нарықтық үлесі дүние жүзі бойынша 77.04 %, Yahoo — 12.46 %, MSN — 3.33 %, Microsoft Live Search — 2.57 %, AOL — 2.12 %, Ask — 1.38 %, AltaVista — 0.13 %, Excite — 0.07 %, Lycos — 0.02 %, All the Web — 0.02 % [1] пайызды құрайды.
СomScore компаниясының аналитикалық деректері бойынша 2007 жылдың желтоқсан айында барлық іздеу сайттары 66 млрд 221 млн іздеу сұратуларын өңдеген екен. Яндекс осы статистикаға кірген және ол 9-ыншы орында тұр.
Мазмұны
Тарихы
| Хронология | ||
|---|---|---|
| Жыл | Жүйе | Оқиға |
| 1993 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| Aliweb | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| 1994 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Lycos | Іске қосылды | |
| 1995 | AltaVista | Іске қосылды |
| Daum | Негізі қаланды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 Web Index | Іске қосылды | |
| Magellan | Іске қосылды | |
| Excite | Іске қосылды | |
| SAPO | Іске қосылды | |
| Yahoo! | Іске қосылды | |
| 1996 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| Рамблер | Негізі қаланды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| Ask Jeeves | Негізі қаланды | |
| 1997 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| Яндекс | Іске қосылды | |
| 1998 | Іске қосылды | |
| 1999 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| Naver | Іске қосылды | |
| Teoma | Негізі қаланды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| 2000 | Baidu | Негізі қаланды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| 2003 | Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды |
| 2004 | Yahoo! Search | Ақтық іске қосылды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| 2005 | MSN Search | Ақтық іске қосылды |
| Ask.com | Іске қосылды | |
| Нигма | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды | |
| 2006 | Үлгі:Аударылмаған2 | Негізі қаланды |
| Quaero | Негізі қаланды | |
| Live Search | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды (бета) | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды (бета) | |
| 2007 | wikiseek | Іске қосылды |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Wikia Search | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| 2008 | DuckDuckGo | Іске қосылды |
| Tooby | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Cuil | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды (бета) | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| VADLO | Іске қосылды | |
| Powerset | Іске қосылды | |
| 2009 | Bing | Іске қосылды |
| KAZ.KZ | Іске қосылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды (бета) | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Жабылды | |
| Үлгі:Аударылмаған2 | Іске қосылды | |
| 2010 | Cuil | Жабылды |
| Blekko | Іске қосылды (бета) | |
| Viewzi | Жабылды | |
| 2012 | WAZZUB | Іске қосылды |
| 2014 | Спутник | Іске қосылды (бета) |
Іздеу (және әлеуметтік граф)
Іздеу құралдарына жеңіл қосылатын функцияны әлеуметтік граф деп атайды. Вебсайттар, блогтар және т.б. профильдер сияқты белгіленген кезде, іздеу құралдары оларды метаберілгендерді алу мақсатында қарастыра алады. (Мысалы достарға байланысты және т.б.). Іздеу құралдары желіні индексациялау үшін өте жақсы, өйткені, әлеуметтік ақпарат пен адамдарды көлбеу іздеудің қосылуы қиын мақсат болып саналмайды. Іздеу құралдарына әлеуметтік іздеу, адамдарды іздеу мүмкіндіктері міндетті түрде қосылады.
Жаңартулар
Достар мәртебесін қадағалау мүмкіндігінің ыңғайлылығы Facebook жетістік себептерінің бірі. Бұл мүмкіндік ашық желіге тасымалдана алады. RSS және iCall стандартты форматтары арқылы кез келген қолданушы жаңартулар мен оқиғалар енгізе алады. Достарының жаңартуларын қадағалап отырғысы келетін әр бір тұтынушы бұл іс әрекетті санау құрылғысы немесе сұрау жасау арқылы жүзеге асыра алады. Бұл стандартты тәжірибе болып қалыптаса бастады. Өйткені, бағдарламалық қамсыздандыруды жасаушылардың жаңа және бұдан да артық осы ақпаратты қадағалап көрсетудің әдістерін құрудың үлкен және көп мүмкіндіктері болады.
Әлеуметтік желілер теориясы туралы
- Әлеуметтік желілер қазіргі теориясының пайда болуының қысқа тарихы.
Әлеуметтік желілер қазіргі теориясының басын 1954 жылы Рэй Соломонофф пен Анатолий Рапопорт салды. Ал 1959 – 1958 жылы венгер математиктері Пол Эрдос және Альфред Реньи әлеуметтік желілердің пайда болу принциптерін сипаттайтын мақала жазды. Дункан Уоттс және Стивен Строгаг әлеуметтік желі теориясын дамытып, кластеризация коэффициенті түсінігін, көптеген басқа да ұлы ашулардың қатарына енгізді. Мұндағы кластеризация коэффициенті – бірыңғай емес топтар арасында жақындық дәрежесі.
- Терминнің пайда болу тарихы.
1959 жылы әлеуметтік желілер термині “Адамдар қарым қатынастары” атты жиынтыққа кірген, Манчестер мектебінің әлеуметтанушысы Джеймс Барнстың “Норвеждік аралдар кірістерінің класстары мен жиынтықтары” атты жұмысында енгізілген. Ол 30-шы жылдары ойлап табылған визуалды диаграммалар (бөлек жақтар - нүкте түрінде, ал олардың арасындағы байланыс - сызықтар түрінде ұсынылды) көмегімен адамдар арасындағы өзара байланысу социаграммалар көмегімен жүзеге асыру зерттеулеріне қосымшалар енгізіп оларды толықтырды.
Іздеу жүйелері нарығы
Google — нарық үлесі 68,69 % әлемдегі ең сұранысқа ие іздеу жүйесі. Bing екінші орынға ие, оның үлесі 12,26 %Үлгі:Sfn.
Әлемдегі ең көп сұранысқа ие іздеу жүйелері Үлгі:Sfn:
| Іздеу жүйесі | 2014, шілде айындағы нарық үлесі | 2014, қазан айындағы нарық үлесі | 2015, қыркүйек айындағы нарық үлесі |
|---|---|---|---|
| 68,69 % | 58.01 % | 69.24% | |
| Baidu | 17,17 % | 29.06 % | 6,48% |
| Bing | 6.22 % | 8.01 % | 12,26% |
| Yahoo! | 6.74 % | 4.01 % | 9,19% |
| AOL | 0,13 % | 0.21 % | 1,11% |
| Excite | 0.22 % | 0,00 % | 0.00% |
| Ask | 0,13 % | 0,10 % | 0,24% |
Азия
Шығыс Азия елдерінде және Ресейде Google - ең танымал іздеу жүйесі емес. Қытайда, мысалы, ең көп танымал Үлгі:Аударылмаған2 болып табылады.
Оңтүстік Кореяда, патенттелген Naver іздеу порталын халықтың шамамен 70%-ы пайдаланады Үлгі:Sfn Yahoo! Japan және Yahoo! Taiwan — тиісінше Жапония мен Тайваньдағы ең танымал іздеу жүйесі, Үлгі:Sfn.
Ресей және орыс тілді іздеу жүйелері
Яндекспен Ресейде пайдаланушылардың 50,9% қолданады (Google — 40,6 %)Үлгі:Sfn.
2015 жылдың маусымындағы Liveinternet деректері бойынша орыс тілінде іздеу сұрауларының <ref>Liveinternet</ref>:
- Барлық тілде:
- Google (40,6 %)
- Bing (0,7 %)
- Yahoo! (0,2 %) және компанияғы тиесілі іздеу жүйелері: Үлгі:Аударылмаған2, AltaVista, Үлгі:Аударылмаған2
- Ағылшын тілінде және халықаралық:
- Үлгі:Аударылмаған2 (механизм Teoma)
- орыс тілінде — көптеген «орыстілді» іздеу жүйелері бірнеше тілде индекстейді және мәтінді - украин, беларусь, ағылшын, татар және басқа тілдерде іздейді. «Барлықтілді» жүйелерден айырмашылығы барлық құжаттарды қатарынан индекстейді, олар негізінен орыс тілі басым, немесе басқа да жолдармен орыс тілмен роботтарын шектейтін, домен аймақтарда орналасқан ресурстарды индекстейді.
Кейбір іздеу жүйелері сыртқы іздеу алгоритмдерін пайдаланады.
Сыртқы сілтемелер
FL Master - Қазақстанның іздеу жүйесі
{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:|[[Санат:Еш медиа файлы жоқ мақалалар/{{{1}}}]]|}}}}
