Әш-Шағрани бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''аш-Шағрани''', '''аш-Шағрауи''', '''Абдәл - Уаххаб б. Ахмад''' (1493- 1565)- мысырлық танымал сопы және діндар. Сакийат-Әбу-Шағра қонысында туған ол өзінің ата тегін [[Зийани әулеті]]нен шыққан тілемсендік билеушілерге, одан әрі Мұхаммед б. әл-Ханафилаға апарып тірейді (оның бұл ойы негізсіз емес сияқты). Ата-анасынан ерте айырылған аш-Шағрани [[Каир]]ге қоныс тепкен соң бүкіл өмірін осында еткізді. Оның өкіл әкесі, әрі алғашқы ұстазы шейх әл-Гамри (1532 жылы өлген) еді. Белгілі [[Мысыр]] факихы, біршама уақыт Каирдың бас [[кади]]ы қызметін атқарған Закарийа әл- Ансари аш-Шағраниге шафиғилік фикһтан дәріс берді. Сондай-ақ, «сопылық ғылым» негіздерімен де аш-Шағрани әл-Кушайридің «Рисала фи-т-тасаууф» шығармасына жазған әл-Ансариди белгілі түсініктемесі бойынша танысты. Сопылық тәжірибе жинақтау ке- зеңінде аш-Шағраниге Әли әл-Хаууас пен оның шәкірті Афдал әд-Дин әл-Ахмад тәлімгер болды. Олардың ізгі қасиеттерін, терең білімі мен жаратылысы өзгеше қабілеттерін (кереметтерін) сипаттауға аш-Шағрани өз шығармаларында көп көңіл бөледі. аш-Шағраниге ибн Араби көзқарастары үлкен ықпал жасады. Ол Каирде аз уақыт ішінде сопылықты уағыздаушы ретінде кең танымал болды. Содан соң ол әл-Гамри мешітінен көшіп, Умм-Хунд медресесіне орналасты, мұнда оның айтатын уағыздары мен ғибадаттарын таңдауға қарапайым адамдар да, көрнекті лауазым иелері де келіп тұратын. Дәулетті кади Абд әл-Кадир әл-Магазили аш-Шағрани үшін медресе салып, өзінің меншігіндегі жайылымдық жердің белгілі бір бөлігін оған бөліп берді, бұдан түскен табысты пайдалану құқығы аш-Шағрани мен оның ұрпақтарына қалдырылды. Мұның өзі оның жомарттықпен қайыр-садақа үлестіруіне, [[қайыршылар]] мен [[кембағалылар]]ды, сондай- ақ өзінің қыруар мүридтерін қамқорлыққа алуына мүмкіндік берді, сөйтіп оның атақ-даңқы одан әрі есе түсті. аш-Шағранидың атақ-даңқы оның [[факих]]тер арасындағы дұшпандарының қызғанышын туғызды. Алайда олардың аш-Шағраниді мұқатуға тырысқан әрекеттерінен ештеңе шьққан жоқ, мұның бәрі Әлгі паша уәзір мен басқа да кейбір әмірлердің аш-Шағраниді камқорлыққа алуының нәтижесі еді. Каирде аш-Шағрани есімі ғасырлар бойы ұмытылмай келеді. 1774 ж. оның қабірінің басына мешіт салынды (аш-Шағрани есімімен аталатын), осы мешіт күні бүгінге дейін сақталған. Мешіт орналасқан көше мен оған жақын орналасқан жерлер де аш-Шағрани есімімен аталады. аш-Шағрани мұсылмандық ілімінің әртүрлі салалары- на: хадистерге, фикһке, сопышылдыққа, т.б. арналған 60-тан аса шығарма жазып қалдырған. әл-Кушайри мен әл-Газалидің ізбасары бола отырып ол ашғаришіл қалам мен «дінге адал» сопышылдықты уағыздаушы ретінде танылды, ол соңғы ағымның өмірде қолданылу жағына ерек- ше назар аударды. Ибн Араби ықпалының күшті болғанын қарамастан аш-Шағрани оның «Болмыстың біртұтастығы» (уахдат әл- ууджуд) туралы ілімін қабылдамады. «Ұлы Шейхты» қорғай отырып, ол оның ең батыл қағидалары туралы пікір айт- пай айналып етуді мақұл көрді немесе бұларды ибн Арабидің шығармаларына оның дұшпандары енгізген қосалқы жа- мау (интерполяпия) деп есептеді. Сон- дықтан аш-Шағрани бұл шығармалардың мәнін терең білмейтіндерге оларды оқымау ту- ралы кеңес берді. аш-Ш-дің өзі туралы жоғары пікірде болғанша қарамастан, ол сопышылдық теоретик ретінде ешқандай жаңалық ашпаған: тек сопышыл классик- тер пікірлерін жалпылама қайталай отырып, сопылардың әдет-ғұрпы мен қолданатын терминдерін, мүридтер жүріс- тұрысы ережелерін, [[шейх]]терге көмек көрсетушілерді егжей-тегжейлі сипаттады. әл-Газали мен ибн Араби сияқты аш-Шағрани түйсіктік және Құдай сәулелендірген ілімді (заук уа кашф) жоғары қояды, алайда бұл ілім [[Құран]] мен сүрелердегі текспен пысықталуы керек. аш-Шағрани фикһ пен Ислам қағидаларын егжей-тегжейлі меңгеру әрбір сопының міндеті деп есептей отырып, «зиялы» сопышылдықты жақтады. аш- Шағранидың фикһ саласындағы елеулі еңбегі - ол «салмақ» (мизан) қағидасын жасап шығарды. Бұл қағиданың түпкі негізі - [[суннашылар]]дың төрт құқықтық мектептері арасындағы келіспеушілік, негізінен, [[шариғат]] ережелерінің міндеттілік дәрежесін түсіндіруге байланысты болды деген тұжырым. аш-Шағранидың айтуы бойынша барлық мазһабтардың (мектептердің) негізін қалаушылар дұрыс бағыт ұстанған және бәрі де біркелкі діни заңдар негізін қатаң сақтаған. Олардың арасындағы өзгешеліктің мәні - шариғаттың белгілі бір ережесін өз ізбасарлары үшін «қатайту» (ташдид) немесе «жұмсарту» (тахфиф) дәрежесіне байланысты. Адам қандай да бір мазһабтың айтқанын ғана орындауға міндетті емес: ол өзі тап болған мәселеде «қатаң» дәрежені ұстанатын мектептің талаптарын орындауға ұмтылуы қажет. Егер оның дәлелді себептерге байланысты [[шариғат]] қағидасын қатаң дәрежеде орындауға мүмкіндігі болмаса, онда [[мазһаб]]тардың бірі ұсынғандай «жұмсартылған» (рухса) дәрежені пайдалануын болады. Бұл қағида Аллаһ жүктеген міндеттер (таклиф) салмағынан әлсіз адамдардың «бір мезгіл жеңілденуіне» (танфис) мүмкіндік береді. аш-Шағранидың көзқарасы оның [[Мысыр]]дағы суннашылар мазһабтарының факихтері арасындағы пайдасыз тартыстарды ұнатпауына байланысты қалыптасты, бұл тартыстар аш-Шағранидың өзі мүдделерін қорғап жүрген дінге сенушілер бұқарасын «әрі-сәрі күйге түсіретін» Құдай белгілері туралы мәселеде аш-Шағрани ибн Арабидің адам ақыл-ойымен мәніне жете алмайтын (трансценденттік) Құдай туралы ілімін жақтайды. Бұл ілім бойынша Құдай абс. ақыл-ой жетпейтін деңгейден адам білімі жететін «есімдер мен белгілер» деңгейіне төмен түскен кезде ғана адамдар оны тани алады. аш-Шағрани еңбек адамдарына - қолөнершілер мен феллахтарға үлкен кұрметпен қарады, оның өмірі де солардың арасында өткен еді. Өз шығармаларында ол қысым көрушілерді қорғаушы, үкімет [[Шенеуніктік|шенеуніктерінің]] және соларға жақын жүретін діндарлар мен соттардың қайтпас қайсар сыншысы кейпінде көрінеді. Сонымен бірге, аш-Шағрани менмендік пен өзін-өзі асыра бағалаудан да құралақан емес. Бұл, әсіресе, оның өмірбаяндық шығармасы «Латаиф әл-минанда» айқын байқалады.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Ислам тұлғалары]]
[[Санат:Тұлғалар]]


{{Islam-stub}}