Құран бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Құран Кәрім}}

'''Құран''' немесе '''Құран Кәрім''' ({{lang-ar|القرآن}}, {{transl|ar|DIN|al-qurʾān}}, {{IPA|[qurˈʔaːn]}}) — [[Ислам]] дініндегі негізгі киелі[[Қасиетті кітаптар| кітап]]. Мұсылмандар оның [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} ақиқатты баян ету үшін түсірілгендігіне, адамзатқа одан үзілместен жеткен [[Аллаһ]]тың сөзі екендігіне сеніп<ref name="brit"/>, [[иман]] келтіреді. Оны оқу (тиләуәт) арқылы Аллаһқа құлшылық қылады. Құран [[Тәурат]] пен [[Інжіл]]ден кейінгі аспандық кітап ретінде және [[араб тілі]]ндегі кітаптардың ішінде [[риторика|шешендік]] тұрғысынан ең байы саналады. Құран [[уахи]]дың түскен жері мен уақытына байланысты [[Меккелік сүре|меккелік]] және [[Мединелік сүре|мединелік]] боп бөлінген 114 [[сүре]]ден тұрады.

Мұсылмандар Құран Мұхаммед пайғамбар {{сас}} 40 жасқа жеткеннен бастап өліміне шейін ([[632 жыл]]/11 [[Ислам күнтізбесі|һ.ж.]]) 23 жыл бойы Аллаһ тарапынан [[Жәбірейіл]] періште арқылы түсірілгеніне сенеді. Сонымен қоса мұсылмандар Құранның [[сахабалар]]мен дәлме-дәл сақталғанына, оның аяттарының анық және баяндалған екендігіне, оның барлық замандағы күллі адамзатқа уағыз ретінде жіберілгеніне сенеді.

Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} өлімінен кейін Құран әділетті халифа [[Әбу Бәкр]] әс-Сиддиқпен [[Омар ибн әл-Хаттаб]]тың ұсынысына сәйкес бір нұсқаға жиналады. Екінші халифа болған Омардың өлімінен кейін Құранның бұл нұсқасы иман келтіргендердің анасы [[Хафса бинт Омар]]да сақтаулы қалды. Бұл жағдай үшінші халифа [[Осман ибн Аффан]]ның мұсылмандардың Құран оқудағы түрлі диалекттердің себебінен болған қайшылықтарын көргенге дейін жалғасады. Осман Хафсадан [[Құрайыш]] диалектіне сәйкес жазылған нұсқаны ортақ үлгі болу үшін сұрап алып, көшірмелерін жасауды, оған сәйкес емес нұсқаларды жоюды әмір етеді. Османның бұл жинақтаған Құранның нұсқасы [[халифат]] аумағына таратылып, ол бір нұсқасын өзіне қалдырады. Бұл нұсқа [[Осман нұсқасы|Османның мусхафы]] (Құранның экземплярын «мусхаф» деп атайды) аталып кетті. Зерттеушілер Осман жинаған Құранның нұсқасы Әбу Бәкр жинаған нұсқаға толығымен сәйкес санайды.

== Құран сөзінің шығу тегі ==
«Құран» сөзі {{lang-ar|قرأ}} деген түбір сөзден шыққан, ал оның негізі «жинау» мағынасын беретін {{lang-ar|قرء}} сөзі. {{lang-ar||قرأت الماء في الحوض}} деген сөз «суды хауызға жинадым» деген мағына береді. Құранның бұлай аталу себебі, оның аяттар мен сүрелерді жинап, бір-біріне жалғастыруында<ref>{{кітап
 |авторы         = Әли Суләйман әл-Убайд
 |бөлімі         = 1/7
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = «Джамғ әл-Қуран әл-Кәрим»
 |шынайы атауы      = جمع القرآن الكريم حفظا وكتابةً
}}</ref>.
Бірақ «Құран» сөзінің шығу тегі турасында басқа пікірлер де бар. [[Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафиғи|Әш-Шафиғи]] айтқан:
{{start citation}}Құран деген — есім, оның һамзасы жоқ және «қара′ту»-дан алынбаған, бірақ ол Аллаһ кітабының аты{{end citation|қайнары=''Әс-Суюти'' әл-Итқан фи ′улум әл-Қуран, 1 т., 169 бет}}
Ал әл-Фарраның айтуы бойынша «ол қарāин ({{lang-ar|قرائن}}) (жұбайлар, достар; жекеше түрі: қарӣна) сөзінен шыққан, себебі Құранның аяттары бір-бірін растайды және бір-біріне ұқсайды, міне сол „қарāин“<ref>{{кітап
 |авторы         = Әбу Зәкәрия әл-Фарра
 |бөлімі         = 2/32
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = «Құранның мағыналары»
 |шынайы атауы      = معاني القرآن
}}</ref>»

«Құран» сөзі «фа′лāн» өлшемі (уазны) бойынша жаслаған, және ол көптеген [[қари]]лердің оқуындағыдай [[һамза]]лы боп келеді, және [[Абдуллаһ ибн Касир әл-Мәкки]]дің оқылуында жуан болып келеді ({{lang-ar|قران}}). Құран сөзінің шығу тегіне [[сирия тілі]]ндегі «қасиетті кітапты оқу» немес «дәріс» мағынасын беретін «қарйана» (قريانا) сөзі сәйкес келеді. Көптеген батыстық зерттеушілер «Құран» сөзі осы сөзден шыққан деп тұжырымдайды, бірақ мұсылман ғалымдардың көбісі бұл сөздің негізін «қара′» түбіріне қайтарады<ref>Encyclopedia of Islam Online // Kur'an</ref>. Қалай болса да «Құран» сөзі Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} заманында араб терминіне айналды<ref name="brit">{{cite web
 |url         = http://www.britannica.com/eb/article-68890/Quran
 |title       = "Qurʾān"
 |author      = Наср Сәийд Хуссайн
 |date        = 2007
 |work        = Encyclopedia Britannica Online
 |publisher   = 
 |accessdate  = 2013-01-16
 |lang        = 
}}</ref>. Құран сөзінің тағы бір маңызды мағынасы — оқу ([[қыраат]]). Ғалым әт-Табраси айтқан: «Құран сөзінің негізгі мағынасы — оқу. Және де ол „қара′ту“ (оқыдым) немесе „тәләуту“ сөзінің түбірі, бұл Ибн Аббастан риуаят етілген<ref name="quran1">{{кітап
 |авторы         = Шейх Салих әл-Карбаси
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = مركز الإشعاع الإسلامي للدراسات والبحوث الإسلامية: ما هي أسماء القرآن الكريم وما هي معانيها؟
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://www.islam4u.com/almojib_show.php?rid=551#ftn551_1
 |жыл           = 2003
}}</ref>».

Құранның бұдан басқа көптеген Құранның ішінде ишарат етілген атаулары бар. Мысалға: «әл-Фурқан», «әл-Һуда», «әз-Зикр», «әл-Хикма», «Каламу-Ллаһ», «әл-Китаб», және мұсылман жазушылар Құранның атулары мен мағыналары туралы еңбектер жазды. Ал «мусхаф» деп аталу Құранның жазылған нұсқасын айтылуға қолданылады. Бұлай аталу бастапқыда қолданылмағанымен, Әбу Бәкр Құранды жинақтағаннан кейін осы сөз оның атауына айналды. Құранға «Фурқан» деп айтылу себебі, ол ақиқат пен өтіріктің арасын айырушы (''фариқ''), анық құжат және оның дәлелдері, парыздары, шектері мен басқа да білдіретін мағыналары хақ пен өтірікті айырушы. Бұл айыру ақиқатты көрсету мен өтірікті негізін жою арқылы<ref>{{кітап
 |авторы         = Мұхаммед Әли әс-Сабуни
 |бөлімі         = 1/122
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = «әт-Тибйан фи ′улум әл-Қуран»
}}</ref>. Аллаһ тағала [[әл-Фурқан сүресі]]нде айтады:
{{start citation}}Өзінің құлына әлемдерге ескертуші болу үшін Фурқанды түсірген (Аллаһ) Берекетті{{end citation|қайнары=}}
Ал Құранның зікір екені туралы [[әл-Хиджр сүресі]]нде айтылады:
{{start citation}}Шын мәнінде Біз зікірді түсірдік және шын мәнінде Біз оны сақтаймыз»{{end citation|қайнары=}}
Бұдан мақсат — Мұхаммедке {{сас}} түсірілген Құран еске алам дегендерге зікір, уағыз тыңдаймын дегенге уағыз<ref>{{cite web
 |url         = http://www.islamweb.net/media/index.php?page=article&lang=A&id=150636
 |title       = لفظ (الذكر) في القرآن ومدلولاته
 |author      = 
 |date        = 
 |work        = 
 |publisher   = IslamWeb.net
 |accessdate  = 
 |lang        = ar
}}</ref>. Муфассир-ғалымдар Құранның атаулары үш топтан тұратынын айтқан.
* '''1-ші топ.''' Бұл Құранның заты мен болмысына ишарат ететін есімдер. '''Әл-Китаб''':
{{start citation}}Бұл анық Кітаптың аяттары.{{end citation|қайнары=}}
'''Әл-Құран''':
{{start citation}}Шын мәнінде бұл Құран ең тура жолға бастайды және салихалы амалдар жасаған имандыларды үлкен сауаппен қуандырады.{{end citation|қайнары=}}
'''Каламу-Ллаһ''' (Аллаһтың сөзі):
{{start citation}}Егер мүшриктерден біреу сенен пана тілесе, онда оған Аллаһтың сөзін тыңдағанға дейін пана бер. Сонан соң оны бейбіт орынға жеткіз. Бұл олардың түк білмейтін қауым екендігінен.{{end citation|қайнары=}}
'''Әт-Танзил''' (түсіру):
{{start citation}}Шын мәнінде ол (Құран) әлемдердің Раббысы түсіргені.{{end citation|қайнары=}}
* '''2-ші топ'''. Құранның сипаттарына ишарат ететін есімдер. Әл-Кәрим:
{{start citation}}Шын мәнінде ол Ардақты Құран.{{end citation|қайнары=}}
'''Әл-Мәджид''' (ұлы):
{{start citation}}Бірақ ол Ұлы Құран.{{end citation|қайнары=}}
'''Әл-Мубарак''' (берекетті, мүбарак):
{{start citation}}Саған олар аяттары туралы ойланып, ақыл иелері зікір ету үшін түсірілген Берекетті Кітап.{{end citation|қайнары=}}
* '''3-ші топ'''. Құранның адамдарға қалай әсер ететіні туралы. '''Әл-Һуда''' (тура жол):
{{start citation}}Бұл күмән жоқ Кітап — тақуаларға тура жол.{{end citation|қайнары=}}
'''Әр-Рахма''' (рахмет, мейірім):
{{start citation}}Жақсылық жасаушыларға тура жол мен мейірім.{{end citation|қайнары=}}
'''Ән-Нур''' (нұр):
{{start citation}}Ей, адамдар! Сендерге Раббыларыңнан дәлел келді және біз сендерге анық Нұр түсірдік!{{end citation|қайнары=}}
және т.б. есімдер мен сипаттар.

Мұсылман ғалымдар Құранның атауларын жинап, оларды түсіндірумен айналысқан. Мысалға [[әз-Замахшари]] өзінің тәпсірінде Құранның 32 есімін жинаған, ал кейбіреулер болса оның 47 атауын жинаған. Қазы Әбул-Мағали Азиз ибн Абдул-Мәлик айтқан: «Аллаһ Құранды елу бес есіммен атаған», ал әл-Харралидің санағы бойынша Құранда 90-нан астам атау бар екен.

== Құран Кәрімнің Ислам діні мен мұсылмандардың арасындағы маңыздылығы ==
{{Ислам}}
Мұсылмандар Құран Кәрімнің Аллаһ тарапынан [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} түсірілген ақырғы [[Қасиетті кітаптар|қасиетті кітап]] екеніне иман келтіреді. Сондықтан олар Құранды тиләуәт етіп оқу, оны тыңдау, оған сәйкес амал ету адамды Аллаһқа жақындататын, жүрегін тыныштандыратын ғибадат екеніне сенеді. Олар Құранның олардың [[Ислам мәдениеті|мәдениеті мен дәстүрінің]] бастауы екеніне, сол Құран арқылы олардың діни және дүнияуи өмірде дәуірлегеніне күмән келтірмейді.

Құранның артықшылықтары мен он үйренудің сауабы турасында көптеген [[хадис]]тер келген.

{{start citation}}Сендердің ең жақсыларың Құранды үйреніп, басқаларға үйреткендерің<ref name="«Сахих әл-Бұхари»">«Сахих әл-Бұхари»</ref>.{{end citation|қайнары=}}
{{start citation}}Кімде-кім Аллаһтың Кітабынан бір әріп оқыса, оған жақсылық жазылып, ол жақсылық он есе көбейеді<ref name="«Сунан әт-Тирмизи»">«Сунан әт-Тирмизи»</ref>.{{end citation|қайнары=}}
{{start citation}}Құран оқыған адамға айтылады: «Дүниеде қалай оқысаң солай оқы да (жәннәтқа) көтеріл, шын мәнінде сенің орның соңғы аятты қай жерде оқысаң — сол жерде»<ref name="«Сунан әт-Тирмизи»"/>.{{end citation|қайнары=}}
{{start citation}}Қандай да бір қауым Аллаһтың үйінде жиналып Аллаһтың Кітабын оқып, араларында үйренсе, оларға тыныштық түседі, Аллаһтың мейіріміне бөлінеді, оларды періштелер қоршайды және Аллаһ оларды қасындағылардың жанында еске алады...<ref name="«Сунан Әбу Дәуд»">«Сунан Әбу Дәуд»</ref>{{end citation|қайнары=}}
және т.б.

Мұсылмандардың сенімі бойынша әрбір адам Құранға мұқтаж; мұсылманның жүрегі Құранмен өмір сүреді, көзі нұрланып, тура жолға ілеседі. Мұсылманның бүкіл өмірі осы Кітаппен байланысты: оның сенімі одан сусындайды, ол Аллаһ разы болатын ғибадаттарды содан біледі, қарым-қатынас пен мінез-құлықтағы тура жолды білуге керек болған нәрселерді содан алады, кімде-кім тура жолды бұл Кітаптан іздемесе, оның өмірі, болашағы мен ақыретте баратын жері құрдымға айналады, надандық пен адасудың зұлыматына ұшырайды<ref name="quran1"/>. Бұл тұжырым Құранда келген аяттар мен Сүннетте келген хадистерге негізделген. Мысалға:
{{start citation}}Шын мәнінде бұл Құран ең тура жолға бастайды және салихалы амалдар жасаған имандыларды үлкен сауаппен қуандырады<ref>«әл-Исра» сүресі, 9 аят</ref>.{{end citation|қайнары=}}
{{start citation}}Кімде-кім Мені еске алудан бет бұрса, оның өмірі тарылып, Біз оны Қиямет күні соқыр қып жинаймыз<ref>«Таһа » сүресі, 9 аят</ref>.{{end citation|}}
Әд-Дарими Әли ибн Әбу Талибтан жеткізген хадисте Мұхаммед пайғамбар {{сас}}: «Фитналар (сынақтар) болады» деп айтқан. Әли одан сұрайды: «Одан қалай шығамыз?» деп. Ол былай жауап береді:

{{start citation}}Аллаһтың Кітабы (арқылы). Оның ішінде сендердің алдарыңда және сендерден кейін не болатыны туралы хабар, араларыңда болған нәрселердің үкімі, ол шешуші, әзіл емес, кімде-кім оны тәкәппарлықпен тастаса — Аллаһ оны жояды, одан басқадан тура жолды іздесе — Аллаһ оны адастырады. Ол Аллаһтың мықты жібі, хикметті зікір, тура жол, онымен армандар адаспайды, онымен тілдер шатыспайды, ғалымдар оған тоймайды, ол қарсылықтың көптігінен тозбайды, оның ғажайыптары үзілмейді. Оны естіген жындар: «Біз ғажап Құранды естідік» деуді тоқтатпайды. Ол сондай Құран, онымен сөйлеген адам — шындық айтады, онымен үкім еткен — әділ болады, оған сәйкес амал еткен — сауап алады, оған шақырған — тура жолға салынады<ref name="quran2">[http://www.islamweb.net/fatwa/index.php?page=showfatwa&lang=A&Option=FatwaId&Id=115465 إسلام ويب، مركز الفتوى: أهمية القرآن الكريم في حياة الأفراد والأمة]{{ref-ar}}</ref>.
{{end citation|қайнары=}}

Құранның ішінде [[ақида]]ның, [[ораза]], [[зекет]] секілді ғибадаттардың, сауда-саттық, үйлену мен айырылысу, мұрагерлік құқық сияқты адамдар арасында қарым-қатынастың және әдеп пен мінез-құлықтың үкімдері жинақталып, баяндалған<ref name="quran2"/>. Ислам ғұламалары ерте заманнан бастап адамдарға жеңілдету үшін Құран аяттарынан алынған [[фиқһ]], ғибадат, мауамалат сияқты үкімдерге қатысты дәлелдерді жинақтауға арналған еңбектер жаза бастаған. Мұсылмандар Құранда тура жол мен дүниелік мәселелерді реттейтін бұрынғы қасиетті кітаптарда келген барлық нәрсе жиналғанына сенеді. Бұған дәлел ретінде олар [[әл-Мәида сүресі]]ндегі келесі аяттарды келтіреді:
{{start citation}}Саған Құранды шынайы түрде өзінен бұрынғы кітаптарды растаушы әрі қорғаушы түрінде түсірдік. Олардың арасында Аллаһ түсіргенге сәйкес үкім қыл да өзіңе келген хақтан айрылып, олардың ойларына ерме. Сендердің әрбіреуіңе заң мен тура жол жасап қойдық. Егер Аллаһ қалағанда барлығыңды бір үммет қылатын еді. Бірақ сендерге келген нәрседе сынау үшін. Ендеше жақсылыққа ұмтылыңдар! Сендердің барлығың Аллаһқа қайтасыңдар да Ол сендердің таласқан нәрселеріңді білдіреді.{{end citation|}}
Тәпсір ғалымдары Құранның [[Забур]], [[Тәурат]], [[Інжіл]] секілді кітаптардың ішінде айтылған заттарды қамтитынын айтады және оған қоса құдайлық мәселелері мен рухани этикетті баяндайтынын айтады.

== Тарихы ==
{{main|Құран тарихы}}
=== Уахидың басталуы ===
Алланың елшісі Мұхаммедтің {{сас}} пайғамбарлығы ол 40 жасқа толғанда басталып, келесі 23 жыл бойы өмірінің ақырына шейін созылды. Ол пайғамбарлық кезеңінің алғашқы 13 жылын [[Мекке]]де, қалған 10 жылын [[Медине]] қаласында өткізді.

Ең алғашқы уахи Мекке маңындағы Нұр тауындағы Хира үңгірінде дүйсенбі күні, 17, 21 немесе 24 [[рамазан]]да (милади күнтізбе бойынша [[620 жыл]]дың [[10 тамыз]]ын) және [[шииттер]]дің пайымдаунша [[Раджаб]] айының 27 жұлдызында түскен.

Иман келтіргендердің анасы [[Айша]] {{РАА}}айтқан:
{{start citation}}Аллаһтың елшісіне уахидың түсуі түсіндегі жақсы аяндардан басталды. Және ол (аянды) көргенде, олар таң шапағы сияқты келетін еді. Одан кейін оның жүрегіне оңашалануға деген сүйіспеншілік орнатылды да, ол отбасына қайтқысы келгенше Хира тауындағы үңгірде Аллаһқа құлшылық ету арқылы көп түндер бойы салихалы амалдар жасап, оңашалана бастады. Әдеткіде ол керек-жарақтарын алып, олар біткенде [[Хадиша]]ға қайтып келіп келесі оңашалануға керек-жарақты алатын еді. Сонымен, ол Хира үңгірінде болғанда, оған ақиқат ашылды. Оған періште келіп: «Оқы» деді. Ол: «Мен оқу білмеймін» деп жауап қатты. Пайғамбар айтатын еді: «Сонда ол мені ұстап алды да, мен булыққанша қысты. Сосын ол мені жіберіп „Оқы!“ деп айтты. Мен: „Мен оқу білмеймін“ деп айттым. Сонда ол мені екінші қайтара булыққанша қысып, сосын жіберіп қайтадан: „Оқы!“ деп айтты. Мен қайтадан: „Мен оқу білмеймін“ деп айттым. Сонда ол мені үшінші мәрте қысып, сосын жіберіп: '''„Жаратқан Раббыңның атымен оқы! Ол адамды ұйыған қаннан жаратты. Оқы, сенің Раббың Ең Жомарт!“''' {{коммент|деді|Аләқ сүресі}}». Жүрегі қорқынышқа толған Аллаһтың елшісі Хадишаға оралып: «Мені бүркеңдер! Мені бүркеңдер!» деді. Оны бүркеп, қорқынышы кеткен соң, ол Хадишаға болған оқиғаны айтып: «Мен өзім үшін қорқамын» деді. Хадиша оған: «Жоқ! Аллаһ сізді ешқашан масқара қылмайды! Себебі сен туыстық қатынасты үзбейсіз, ауырлықты жеңіл етесіз, жоқ-жітіктерге көмектесесіз, адамдарға қонақжайлық көрсетесің және қиыншылықты көтеруге көмектесесіз» деді.<ref>«Фатх әл-Бари», 1 т., 29-30 бб.; [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]]</ref>{{end citation|қайнары=}}
Бұл оқиғадан кейін Хадиша Мұхаммед пайғамбармен {{сас}} бірге немере ағасы Уарақа ибн Нәуфалға барады. Ол [[христиан діні]]н қабылдап, [[Інжіл]]ден яһудилердің жазуы арқылы керек нәрселерін жазатын болған. Бұл кезде ол жасы үлкен қарт еді. Мұхаммед {{сас}} пайғамбардан болған оқиғаның сипатын естіген соң, ол оған [[Мұса пайғамбар]]ға жіберілген құпиялардың сақшысы (''Намус'') келген екенін айтады. Сонымен қоса ол болашақта халқынан қуғын-сүргінге ұшырайтынын ескертеді, себебі кімде кім бұндай затпен халқына келсе, олар онымен жауласатын еді.

Бірінші аяннан кейін Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} біршама уақыт бойы уахи түспейді. Кейбір ғалымдар бұл үзіліс үш жылға созылды дейді, бірақ оның алты ай екенін тұжырымдаған ғалымдар да болған. Бірақ уахидың түспеуі деген Құранның аяттарының түспегенін білдіреді, ал Жәбірейіл оған келген жоқ дегенді емес<ref>«Фатх әл-Бари» (1/37)</ref>. Джабир ибн Абдуллаһтан келген хадисте Пайғамбар {{сас}} айтқан:

{{start citation}}Бірде мен жолда келе жатып аспаннан дауыс естідім. Мен басымды көтеріп, маған Хира тауында келген періштенің аспан мен жердің арасында тақ үстінде отырғанын көрдім. Мен одан қорықтым да, үйіме қайтып: «Мені ораңдар, мені ораңдар» дедім. Содан кейін Аллаһ «Йә оранған! Тұр да ескерт! Раббыңды ұлықта! Киіміңді тазала! Және жамандықтан аулақ бол!» ([[Муззәммил сүресі]]) деген аяттарды түсірді.
{{end citation|қайнары=«Сахих әл-Бұхари» (4), «Сахих Муслим» (161)}}

Бұл аяттар Хира үңгіріндегі [[Аләқ сүресі]]нің алғашқы аяттарынан кейінгі алғашқы аян болды. Ғалымдар Мұхаммед пайғамбар {{сас}} Аләқ сүресінің алғашқы аяттарының түсуімен пайғамбар, Муззәммил сүресінің аяттарының түсумен елші (расул) болды деп есептейді<ref>«Усуль фит-тафсир», ''Мұхаммед әл-Усәймин''</ref>.

Мұхаммед пайғамбардың Меккеде өмір сүрген 13 жылда 83 немесе 85 сүре түскен<ref>{{cite web
 |url         = http://www.islamweb.net/fatwa/index.php?page=showfatwa&Option=FatwaId&Id=99524
 |title       =   مركز الفتوى: عدة السور التي نزلت بمكة والمدينة  
 |author      = 
 |date        = 
 |work        = Islamweb.net
 |publisher   = 
 |accessdate  = 2007-03-27
 |lang        = ar
}}</ref>, олардың ең алғашқысы Аләқ сүресі, ал ең соңғысы әл-Муминун немесе әл-Анкәбут сүресі саналады.

[[Құрайыш]] тайпасының қысымы төзімсіз болып кеткесін Мұхаммед пайғамбар {{сас}} Ясриб қаласына [[һижра]] жасауға мәжбүр болады. Содан бері ол қала «Мәдина ән-нәбәуийа» ([[Медине]]) деп аталатын болды. Мединеде түскен сүрелер саны 31 немесе 29 сүре деп есептеледі. Мединеде түскен алғашқы сүре [[әл-Мутаффифин сүресі]], ал соңғы сүре [[Тәубе сүресі]] болды. Бірақ [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]]дің «[[Сахих әл-Бұхари]]ге» жазған түсініктемесінде Мединедегі ең алғашқы сүре [[Бақара сүресі]] болғаны айтылған, ал ән-Насафидің тәпсірінде ең алғашқы Мединелік сүре [[Қадр сүресі]] делінген.

===  Құран түсірілуінің сипаты ===
Уахи [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} Аллаһтан әртүрлі сипатта келетін болған. Ең алғашқы аяндарды ол түсінде көріп, олар таңның атуы секілді орындалатын болған. [[Уахи]]дың бұл түрі оған пайғамбарлық міндеті жүктелмей тұрып келген.

'''Уахидың екінші кейіпі''' — иландыру. [[Жәбірейіл]] періште уахиды Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} иландырып, ол оның ақылы мен жүрегіне жететін болған. Әбу Умамадан келген хадисте Мұхаммед пайғамбар {{сас}} айтқан:
{{start citation}}Шын мәнінде қасиетті рух маған адамның өз пешенесіне жазылған ризығын бітірмейінше өлмейтінін иландырды...{{end citation|қайнары=«Хилйат әл-аулия», Әбу Нуғайм}}

'''Үшінші түрі''' — періштенің адам кейпінде келіп, Аллаһтың аянын жеткізуі. Оның мысалы ретінде [[Омар ибн әл-Хаттаб]]тан [[имам Муслим]] келтіретін «Жәбірейіл хадисы» деген атпен танымал хадис. Ол хадисте Жәбірейіл періштенің Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} аппақ киім киген, қара шашты ер адам түрінде келгені туралы айтылған. [[Ән-Нәсәи]] жеткізген хадисте Жәбірейіл Дихйа әл-Кәлбидің түрінде келгені туралы айтылған<ref>«Зад әл-Мағад», Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия (1/73)</ref>.

'''Төртінші түрі''' — періштенің қоңыраудың үні сияқты дауыспен бірге келуі. [[Айша]] Мұхаммед пайғамбардан {{сас}} уахидың қалай түсетіні туралы сұрағанда ол былай жауап берген:
{{start citation}}Кейде ол маған қоңыраудың үні сияқты келеді — бұл маған ең ауыр түрі. Ол мен оны жадыма сақтағаннан кейін кетеді. Кейде періште маған ер адамның кейпінде келеді. Ол менімен сөйлеседі де, мен оның айтқандарын есте сақтаймын.{{end citation|қайнары=}}
Айша айтқан: «Мен оған уахидың қатты суық күні келгенін көрдім — уахи тоқтағанда оның маңдайынан тер құйылып тұратын еді» ([[Сахих әл-Бұхари]]). Аянның бұл түрінің ауырлығы соншалықты Айшадан келген тағы бір хадисте айтылған: «Пайғамбар түйенің үстінде отырып аян алғанда, ол түйе тізерлеп отырып, қозғала алмай қалатын еді»<ref>Имам Ахмад, әл-Хаким ән-Найсабури</ref>.

'''Бесінші түрі''' — Жәбірейілдің шынайы түрінде келуі. Бұл Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} өмірінде екі рет болған. Ол туралы Құранның өзінде<ref>«ән-Нәджм» сүресі</ref> және Айшадан келетін хадисте айтылған<ref>әл-Бұхари, Муслим, әт-Тирмизи</ref>.

'''Алтыншы түрі''' — Аллаһтың ешбір делдалсыз Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} тікелей аян беруі. Бұған мысал ретінде бес уақыт [[намаз]]дың парыз болған кезін айтуға болады<ref name="zadmaad">«Зад әл-Мағад» Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия (1/79)</ref>.

'''Жетінші түрі''' — Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} [[Аллаһ]]пен жамылғының артынан тікелей сөйлесуі. Бұл секілді [[Мұса пайғамбар]] да Аллаһпен сөйлескен. Бұл туралы Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} [[Миғраж]] түніндегі саяхаты туралы мәшһүр хадисте айтылған<ref>«Тафсир Ибн Касир» (3/5-34)</ref>.

Кейбір [[тәпсір]] ғалымдары Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} Аллаһты ешбір жамылғысыз тікелей көріп, сөйлесуі туралы айтып, соны уахидың '''сегізінші түрі''' деген. Бірақ бұл пікір Айшадан келген хадиске және Аллаһты бұл дүниеде ешкім көре алмайтыны туралы аяттарға қайшы. Барлық [[сахабалар]] Айшаның хадисіндегідей пікірді ұстанған<ref name="zadmaad"/>.

=== Құранның «Лаух әл-Махфуз»-дан түсірілуі ===
Құран Лаух әл-Махфуздан [[Рамазан]] айындағы Қадір түнінде түсірілген. [[Аллаһ]] айтады:

{{start citation}}Шын мәнінде Біз оны Қадір түнінде түсірдік<ref>әл-Қадр сүресі, 1 аят</ref>.
{{end citation|қайнары=}}
[[Ибн Касир]] өзінің тәпсірінде бұл аят туралы былай жазған:

{{start citation}}Ұлы Аллаһ Құранды [[Қадір түні]]нде түсіргенін хабарлады. Ол — қасиетті түн, ол туралы Аллаһ айтады: '''«Рамазан айында Құран түсірілді — ол адамдарға тура жол, тура жолдың дәлелдері мен айырушы (фурқан)»'''<ref>әл-Бақара, 185 аят</ref>. Ибн Аббас және басқа муфассирлер айтқан: «Аллаһ Құранды толығымен Лаух әл-Махфуздан жақын аспандағы Байт әл-Иззаға түсірілді. Содан кейін ол Пайғамбарға жағдайына қарай бөлек-бөлек болып 23 жыл бойы түсірілген».<ref>«Тафсир Ибн Касир» (4/685)</ref>
{{end citation|қайнары=}}
Хафиз [[әс-Сахауи]] айтады:
{{start citation}}Құранның түгелімен аспанға түсірілуі — адамдарға деген құрметті және оларды періштелердің алдында ұлықтауды білдіреді, бұл Аллаһтың адамдар туралы ойлайтынын, оларға Меірімді екенін білдіреді.{{end citation|қайнары=}}

Қадір түнінің нақты қай күні екені белгісіз. [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]] өзінің «Сахих әл-Бұхари» кітабының түсіндірмесінде бұл туралы қырықтан астам пікір келтіріп, ең дұрыс пікір бойынша Қадір түні Рамазан айының соңғы он күнінің тақ күндерінде әр жылы әр түрлі күндерде келетінін тұжырымдаған<ref>«Фатх әл-Бари» (4/338)</ref>.

=== Құранның жиналуының қысқаша тарихы ===
Қасиетті Құран [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} 23 жыл бойы үзік-үзік болып түсірілген — бұл оның бірден түсірілген басқа қасиетті кітаптардан айырмашылығы боп табылады. Пайғамбарға {{сас}} аят түскен сайын, ол қасындағы хатшы [[сахабалар]]ға оларды оқитын болған. Олардың саны қырыққа дейін жетіп, тіпті пайғамбарлықтың ең ауыр кезеңінде де олар Пайғамбардың {{сас}} қасында жүріп, Құранды жазуды тоқтатпаған.

[[Мекке]]дегі Құранды ең бірінші болып жаза бастаған адам Абдуллаһ ибн Сағд ибн Сарх болған. Ал [[Медине]]де ең бірінші жаза бастаған адам [[Убәй ибн Кағб]] болған. Құранды хатқа түсірушілердің ішінде [[Әбу Бәкр]], [[Омар ибн әл-Хаттаб]], [[Осман ибн Аффан]], [[Әли ибн Әбу Талиб]], [[әз-Зубайр ибн әл-Аууам]], Халид ибн Сағид ибн әл-Ас және т.б. болған<ref>«Фатх әл-Бари» (9/29)</ref>.

Құран түсіп жатқан заманда оны [[құрма]] ағашының жапырақтарына, тастарға, теріге және т.б. материалдарға жазатын болған. Бұл жазбалар аяттардың түсуіне байланысты жасалатын болған. Сүрелер мен аяттар аралас түсетін болғасын, Мұхаммед пайғамбар {{сас}} сахабаларына қай аятты қай сүреге жазу керек екендігі туралы айтатын болған. Ибн Аббас Осман ибн Аффаннан жеткізген хадисте айтылған:
{{start citation}}Бірнеше сүре бірден түсіп, Аллаһтың елшісіне уахи келгенде, ол өзіне хатшыларының бірін шақырып айтатын еді: «Бұны мынандай да мынандай зат туралы айтылатын сүреге орналастырыңдар»<ref>Ахмад, Әбу Дәуд, әт-Тирмизи, ән-Нәсәи жеткізген. Ибн Хиббан мен әл-Хаким сахих деген. «Фатх әл-Бари» (9/29)</ref>{{end citation|қайнары=}}

Жазуға түсірумен қатар Құранды сақтауда оны жаттап алған адамдар үлкен роль атқарды. Құранды жатқа білетін, оны оқитын адамдарға уәде етілген сауап турасында көптеген аяттар мен хадистер келеді. Аллаһ айтады ([[әл-Анкәбут сүресі]], 49 аят):
{{start citation}}Бірақ ол — білім берілгендердің жүректеріндегі анық аяттар жіне тек қана қылмыскерлер ғана Біздің аяттарды жоққа шығарады.{{end citation|қайнары=}}

Сонымен Мұхаммед пайғамбар {{сас}} жыл сайын Құранды Жәбірейіл періштеге оқып, тексеретін болған. [[Әбу Һурайра]]дан жеткен хадисте Жәбірейілдің осы үшін жыл сайын бір рет, ал Пайғамбар {{сас}} қайтыс болатын жылы екі рет келіп тексергені айтылған<ref name="«Сахих әл-Бұхари»"/>. Фатимадан келген хадисте Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} сол жылы Құранды екі рет тексерілгенін айтып, өмірінің соңы жеткенін сезгені туралы айтылған<ref name="«Сахих әл-Бұхари»"/>.

Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} тірі кезінде Құранның жазбалары бір қалыпқа бекітілмегенмен, сахабалар сүрелерді өздері хатқа түсіріп, арнайы тізімдер жасайтын болған. Бұндай тізімдер Абдуллаһ ибн Масғұдта, Убәй ибн Кағбта, [[Зәйд ибн Сабит]]та және т.б. сахабаларда болған. [[Абдуллаһ ибн Амр ибн әл-Ас]]тан келген хадисте айтылған:
{{start citation}}
'''Құранды төрт адамнан алыңдар: Абдуллаһ ибн Масғұдтан, Салимнан, [[Муаз ибн Жәбәл]]дан және Убәй ибн Кағбтан'''<ref name="«Сахих әл-Бұхари»"/>
{{end citation|қайнары=}}

Бұл аталған есімдермен қатар Құранды жатқа білген және оның сақтаушысы ([[хафиз]]) болған адамдардың қатарына Әбу Бәкрді, Омар ибн әл-Хаттабты, Осман ибн Аффанды, Әбу Мұса әл-Ашғариды, Сағд ибн Әбу Уаққасты, Хузайфа ибн әл-Йаманды, Әбу Һурайраны, Амр ибн әл-Асты және т.б. сахабаларды атайды. Әйелдердің арасынан Құранды Айша, Хафса бинт Омар, Умм Сәләмә және т.б. жатқа білген. Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезіндегі көптігінің мысалы ретінде Маун құдығының қасындағы шайқасты атауға болады. Бұл шайқаста мушриктердің қолынан 70-тен аса Құранды тоығымен жатқа білетін сахаба қайтыс болған<ref>«Зад әл-Мағад» (3/221-222)</ref>.

=== Әбу Бәкр нұсқасы ===
[[File:Surat al-Fatiha inscribed upon the shoulder blade of a camel.jpg|thumb|right|100px|Түйенің сүйегіне жазылған [[әл-Фатиха сүресі]] ]]
Әбу Бәкр әс-Сиддиқтың халифалығы кезінде мұсылмандар өзін пайғамбармын деп жариялаған Мусайлиманың жақтастарымен [[Халид ибн Уәлид]]тің басшылығымен «өлім бағының» қасында шайқасады. Әл-Йамаманың тұрғындарымен болған бұл шайқаста 700-ден астам сахаба мерт болады. Көптеген [[хафиз]]дердің өлімін көріп, Құранның жоғалуынан қорыққан Омар ибн әл-Хаттаб халифа Әбу Бәкрге Құранды толығымен жазып жинауға ұсыныс айтады. Онымен келіскен Әбу Бәкр Мұхаммед пайғамбардан {{сас}} Құранды жазып жүрген [[Зәйд ибн Сабит]]ке осы ұсынысты айтады. Зәйд ибн Сабиттің айтуы бойынша «оның ұсынысы бойынша Құран жинағаннан гөрі тауды орнынан қозғалту оңайырақ еді». Бұл істе жақсылық бар екеніне келіскен ол құрма ағашының жапырақтарына, тегіс тастарға және адамдардың жүрегіне сақталған Құранды жинай бастайды. Бұл парақтар бірінші Әбу Бәкрде, сосын Омарда, оның өлімінен кейін Хафса бинт Омарда сқатаулы болды<ref>«Сахих әл-Бұхари», «Сунан әт-Тирмизи»</ref>.
[[Ибн Әбу Дәуд]] «әл-Масахиф» кітабында [[Әли ибн Әбу Талиб]]тың мынадай сөзін келтірген:

{{start citation}}Құранның нұсқаларын таратқан үшін ең үлкен сауапты Әбу Бәкр алады. Аллаһ Әбу Бәкрге рахым етсін! Ол Аллаһтың кітабын жинаған алғашқы адам болды<ref>«Фатх әл-Бари» (9/17)</ref>.
{{end citation|қайнары=}}
Құранның Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезінде-ақ жинала бастағаны туралы Құранның өзінде айтылған: '''«...Тазартылған парақтарды оқитын Аллаһтың елшісі»''' ([[әл-Бәйинә сүресі]], 2 аят). Қазы [[әл-Бақиллани]] айтады:

{{start citation}}Омар Пайғамбардың Құранды бір кітапқа жинамауы бұл істің тыйым салынғандығын білдірмейтінін түсінді. Бұл ойдың дұрыстығын түсінген Әбу Бәкр да осыған келіседі. Қасиетті мәтіндер де, ақыл-парасат та бұған еш қайшы келген жоқ. Оған қоса бір кітаптың болмауы уахидың бір бөлігінің жоғалуына алып келуі мүмкін еді. Содан соң олардың ойымен Зәйд және басқа сахабалар келісті<ref>«Фатх әл-Бари» (9/18)</ref>
{{end citation|қайнары=}}

=== Осман нұсқасы  ===
[[File:Uthman Koran-RZ.jpg|thumb|right|Құранның ең ежелгі нұсқасы саналатын Осман нұсқасы]]
[[Мұхаммед]] пайғамбардың {{сас}} өлімінен кейін сахабалар өздері білген әдіске сәйкес жеті түрлі оқитын болған. Бірақ [[Ислам]] діні әлемге таралып, мұсылмандардың қоластына көптеген жаңа жерлер енгесін, сол сахабалар дінді қабылдағандарға Құранды өз әдісімен үйретіп, ол оқушы Құранның басқа әдіспен оқылуын естігенде жанжалдар пайда бола бастады. Мысалға [[Ирак]]тың мұсылмандары Құранды [[Абдуллаһ ибн Масғұд]]тың әдісімен, ал [[Шам]]ның тұрғындары [[Убәй ибн Кағб]]тың әдісімен оқыитын болған.

[[Ислам күнтізбесі|Һижра жыл санағы бойынша]] 14 немесе 15 жылы халифа Османның әскерлері [[Армения]]ны бағындыруға аттанады. Халифаның әмірімен Ирақ пен Шамны әскерлері бір-бірімен қосылады. Ирақ әскерлерінің құрамындағы әл-Мадаинның әскерінің қолбасшысы болған [[Хузайфа ибн әл-Йаман]] осы жерде жиналған қолдың арасында Құранды оқу әдісінің кесірінен болған жанжалдың куәгері болады.

Соғыстан қайтқан соң, Хузайфа өз үйіне кірместен халифа [[Осман ибн Аффан]]ға барып, болған жайтты айтады:

{{start citation}}Мен Арменияның шекарасында шайқастым. Шам өлкесінің тұрғындары Құранды Убәй ибн Кағб оқыған сияқты оқиды да, Ирақтың тұрғындары естімеген заттарды айтады. Ал Ирақтың тұрғындары Құранды Абдуллаһ ибн Масғуд оқыған сияқты оқиды да, Шамның тұрғындары естімеген заттарды айтады. Сосын олар бір-бірін күпірлікте айыптайды<ref>«Фатх әл-Бари» (9/23)</ref>.
{{end citation|қайнары=}}
Жанжалдардан қорыққан халифа Осман [[Зәйд ибн Сабит]]ке, [[Абдуллаһ ибн әз-Зубайр]]ға, Сағид ибн әл-Асқа, Абдуллаһ ибн әл-Харис ибн Һишамға Хафса бинт Омарда сақталған [[Әбу Бәкр]] кезінде жиналған Құран нұсқасын көшіріп, таратуға әмір етеді. Ол парақтарды көшіріп болғаннан кейін, Осман түпнұсқаны Хафсаға қайтарып, жиналған Құранды түрлі аудандарға жіберіп, оған сәйкес емес Құран нұсқаларын өртеп жіберуге бұйырады<ref>«Фатх әл-Бари» (9/15)</ref>.

Османның бұл шешімі тек атақты да сыйлы сахабалармен болған келісімнен кейін іске асты. [[Әли ибн Әбу Талиб]] айтқан:

{{start citation}}Осман туралы тек жақсылық айтыңдар. [[Аллаһ]]пен ант етемін, ол Құран парақтарымен істеген ісін тек бізбен ақылдасқаннан кейін ғана іске асырды. Ол бізге айтты: «Бұл оқылу туралы не айтасыңдар? Маған сендердің кейбіреулерің өзінің оқуы басқа оқылулардан артық деп айтатыны туралы қауесет жетті. Бұл сөздер күпірлік болуға жақын». Біз айттық: «Сен не ұсынасың?». Ол айтты: «Мен адамдарға өзгешелік пен қарама-қайшылықтар болмауы үшін (Құранның) бір нұсқасын қабылдауын ұсынам». Біз айттық: «Сенің ұсынысың қандай жақсы!»<ref>«Фатх әл-бари» (9/24)</ref>
{{end citation|қайнары=}}

Ақыр соңында Зәйд ибн Сабиттың және басқа да сахабалардың атқарған үлкен еңбегінен кейін Құран бір қалыпқа келіп, оның жалғыз оқу әдісі болып [[құрайыш]]тардың диалекті танылады. Осман жинаған Құран нұсқаларының саны жөнінде әртүрлі пікірлер бар: олардың саны төрт, бес немесе жетеу болған деген пікірлер бар. Ибн Әбу Дәуд Әбу Хатим әс-Сиджистанидің мынадай сөзін жеткізген: «Құранның [[Мекке]], [[Шам]], [[Йемен]], [[Бахрейн]], [[Басра]] және [[Куфа]] үшін жазылған және [[Медине]] қаласында қалған жеті нұсқасы жазылды».

Ал осы нұсқалардын басқа Құранның нұсқалары өртелуге немесе өшіруліге бұйырылды. [[Әли ибн Әбу Талиб]] айтқан: «Османның Құранның нұсқаларын жағу шешімі туралы жақсылықтан басқа ештеңе айтпаңдар!»<ref>«Фатх әл-Бари» (9/27)</ref>.

=== Әбу Бәкр нұсқасының арғы тарихы ===
Құранның бір нұсқасы бекітіліп, халифа Осман басқа барлық Құран нұсқаларын жоюға бұйырғанымен, Хафса бинт Омарда Әбу Бәкр кезінде жиналған Құран нұсқасы сақтаулы қалып қойды. Медине қаласының әмірі болып [[Маруан ибн әл-Хакам]] тағайындалғанда ол Хафсадан сол парақтарды өзіне беруін сұрайды, бірақ Хафса оған келісімін бермейді. Тек Хафсаның қайтыс болуынан кейін ғана [[Абдуллаһ ибн Омар]] сол нұсқаны Маруанға беріп, ол өз кезегінде оның жазуын сумен шайып, жойды (немесе басқа риуаятта: жағып жіберді)<ref>«Фатх әл-Бари» (9/26-27)</ref>.

Маруан ибн әл-Хакам бұл ісінің себебін былай түсіндірген:

{{start citation}}Менің бұл ісімнің себебі, уақыт келе осы нұсқаның себебінен күмәнға түсетін адамдар шыға ма екен деп қорқамын<ref>Ibrahim Canan, «Kutub-i Sitte muhtasari», c. 4, s. 492</ref>
{{end citation|қайнары=}}

=== Құран аяттарының түсу себептері ===
{{main|Аяттардың түсу себептері}}
'''Аяттардың түсу себептері''' ({{lang-ar|أسباب النزول}}) туралы ғылым Құранның үкімдерінің түсу себептері мен мағынасын түсінуге, оны нақтылау мен түсінбеушіліктерді кетіруге көмектесетін ғылым.

[[Ибн Дақиқ әл-Ид]] айтқан:
{{start citation}}
«[[Аят]]тардың түсу жағдайын анықтау — Құран мағыналарын түсінуге алып баратын сенімді жол»
{{end citation|қайнары=«әл-Итқан» (114)}}
Шейх әл-Ислам [[Ибн Таймийа]]:
{{start citation}}
«Аяттардың түсу жағдайын түсіну аятты түсінуге көмектеседі. Шарт туралы ғылым шарт етілген нәрсе туралы ғылымға мұрасын қалдырады.»
{{end citation|қайнары=«әл-Итқан» (114)}}

==== Мысалдары ====
Құран аяттарының түсу себептерін білудің маңыздылығы ретінде мына аятты келтіруге болады:
{{start citation}}
«Шығыс пен Батыс Аллаһтың иелігінде. Сендер қай жаққа бұрылсаңдар да, онда Аллаһтың Жүзі болады. Аллаһ — Қамтушы, Білуші»
{{end citation|қайнары=әл-Бақара сүресі, 115 аят}}
Бұл аят тікелей қабылданатын болса, [[намаз]]ды [[құбыла]]ға қарамастан кез-келген жаққа бұрылып оқи беруге болады деп түсінуге болады. Бірақ бұл аяттың түсу себебін қарағанда, оның жолда оқылатын нәпіл намаздар туралы ғана айтылғаны белгілі болады<ref>«Тафсир Ибн Касир» (1/208-211)</ref>.

=== Құран басылымдары ===
Құранның ең ежелгі басылымдары шамамен [[10 ғ.|X ғасырда]] [[ксилография]]лық қалыптарда басылған екен. Ал баспасөзде басылып шыққан алғашқы Құран нұсқасы [[1694 жыл]]ы [[Германия]]ның [[Гамбург]] қаласында жасалды. Бұл мәтінде барлық [[харакат]]тары жазылған болған. Ал мұсылмандар басып шығарған ең алғашқы Құран «Мулай Османның баспасы» деп аталып кеткен [[1787 жыл]]ы [[Санкт-Петербург]] қаласында басылған болуы мүмкін. Одан кейін Құран [[Қазан]] қаласында (1828), Персияда (1833) және [[Ыстамбұл]]да (1877) басылды.

Қазіргі заманда бүкіл әлем бойынша Құранның басылуы ең жаңа технологиялар арқылы мұсылман және мұсылман еместер мемлекеттерінде басылуда. Мысалға [[1984 жыл]]дың [[30 қараша]]сында [[Медине]] қаласында Құран Шәрифті басып шығаруға арналған Комплекс салынды. Оның мақсаты әртүрлі елдерге арналған арабша Құран нұсқаларын, түрлі тілдерге аудармаларын, тәпсірлерін басып шығару болды. Сонымен қатар ол Комплекстің мақсаттарына Құран ғылымдарын сақтап, оларды дамыту кірді. [[Һижра]] бойынша 1422 жылға қарағанда бұл комплекс 170 миллионнан астам Құран кітапты басып шығарып, оның 153 миллионы тегін таратылды<ref>«На пути к Корану» — Эльмир Кулиев. 123 бет</ref>.

== Құранның мәтіні ==
{{main|Джуз|Хизб|Рубғ}}
Құран кітабы басқа әдебиеттерден «кіріспе» немесе «негізгі бөлім» деген әдеттегі бөліктерден құралмаған, тізбекті емес, тармақталған құрылымнан тұрады. Сонымен қатар Құрандағы сүрелер мен қиссалар біріне-бірі ерген түрде келмеген, аралары үзік. [[Сахабалар]] мен олардың ізбасарлары Құран Кәрімді [[Рамазан]] айында хатым етуді (яғни толықтай оқып шығу) жеңілдету үшін оны айдың отыз күніне сай келетіндей бірдей бөліктерге ([[джуз]] немесе ''пара'') бөлген. Бұл бөліктер сахабалардың [[иджтиһад]]ының жемісі болғасын, бұл бөліну міндетті түрде орындалуы керек емес. Отыз параға бөлінген секілді кей ғалымдар Құранның парасын екі хизбке бөлген, ал хизбты төртке ([[рубғ]]) және т.с.с. бөлген.

{| class="wikitable"
|-
! Джуз нөмірі
! Бастапқы аяты
! Құрамына кіретін сүрелері
|-
| 1
| әл-Фатиха, 1 аят
| [[Әл-Фатиха сүресі|әл-Фатиха]], [[Әл-Бақара сүресі|әл-Бақара]]
|-
| 2
| әл-Бақара, 142
| әл-Бақара
|-
| 3
| әл-Бақара, 253
| әл-Бақара, [[Әли Имран сүресі|Әли Имран]]
|-
| 4
| Әли Имран, 92
| Әли Имран, [[Ән-Ниса сүресі|ән-Ниса]]
|-
| 5
| ән-Ниса, 24
| ән-Ниса
|-
| 6
| ән-Ниса, 148
| ән-Ниса, [[Әл-Мәида сүресі|әл-Мәида]]
|-
| 7
| әл-Мәида, 83
| әл-Мәида, [[Әл-Анғам сүресі|әл-Анғам]]
|-
| 8
| әл-Анғам, 111
| әл-Анғам, [[Әл-Ағраф сүресі|әл-Ағраф]]
|-
| 9
| әл-Ағраф, 88
| әл-Ағраф, [[Әл-Анфәл сүресі|әл-Анфәл]]
|-
| 10
| әл-Анфәл, 41
| әл-Анфәл, [[Тәубә сүресі|әт-Тәубә]]
|-
| 11
| Тәубә, 94
| Тәубә, [[Юнус сүресі|Юнус]], [[Һуд сүресі|Һуд]], [[Юсуф сүресі|Юсуф]]
|-
| 12
| Юсуф, 6
| Юсуф
|-
| 13
| Юсуф, 53
| Юсуф, [[Әр-Рағд сүресі|әр-Рағд]], [[Ибраһим сүресі|Ибраһим]]
|-
| 14
| әл-Хиджр, 1
| [[Әл-Хиджр сүресі|әл-Хиджр]], [[Ән-Нахл сүресі|ән-Нахл]]
|-
| 15
| әл-Исра, 1
| [[Әл-Исра сүресі|әл-Исра]], [[Әл-Кәһф сүресі|әл-Кәһф]]
|-
| 16
| әл-Кәһф, 75
| әл-Кәһф, [[Мәриям сүресі|Мәриям]], [[Таһа сүресі|Таһа]]
|-
| 17
| әл-Әнбия, 1
| әл-Әнбия, әл-Хаж
|-
| 18
| әл-Муминун, 1
| әл-Муминун, Нур, әл-Фурқан
|-
| 19
| әл-Фурқан, 21
| әл-Фурқан, әш-Шуғара, ән-Нәмл
|-
| 20
| ән-Нәмл, 56
| ән-Нәмл, әл-Қасас, әл-Анкәбут
|-
| 21
| әл-Анкәбут, 46
| әл-Анкәбут, Рум, Лұқман, әс-Сәждә, әл-Ахзаб
|-
| 22
| әл-Ахзаб, 31
| әл-Ахзаб, Сәбә, Фатыр, Ясин
|-
| 23
| Ясин, 28
| Ясин, әс-Саффат, Сад, әз-Зумар
|-
| 24
| әз-Зумар, 32
| әз-Зумар, Ғафир, Фуссиләт
|-
| 25
| Фуссиләт, 47
| Фуссиләт, әш-Шура, әз-Зухруф, Духан, әл-Джәсия
|-
| 26
| әл-Джәсия, 33
| әл-Джәсия, әл-Ахқаф, Мұхаммед, әл-Фатх, әл-Хужурат, Қаф, әз-Зарият
|-
| 27
| әз-Зарият, 31
| әз-Зарият, әт-Тур, Нәжм, әл-Қамар, әр-Рахман, әл-Уақиға, әл-Хадид
|-
| 28
| әл-Муджадалә, 1
| әл-Муджадалә, әл-Хашр, әл-Мумтахинә, әс-Сафф, әл-Жума, әл-Мунафиқун, әт-Тәғабун, әт-Талақ, әт-Тахрим
|-
| 29
| әл-Мулк, 1
| әл-Мулк, әл-Қалам, әл-Хаққа, әл-Мағариж, Нұх, әл-Жин, әл-Муззәммил, әл-Муддәссир, әл-Қияма, әл-Инсан, әл-Мурсәләт
|-
| 30
| ән-Нәбә, 1
| ән-Нәбә, ән-Назиғат, Абәсә, әт-Тәкуир, әл-Инфитар, әл-Мутаффифин, әл-Иншиқақ, әл-Буруж, әт-Тариқ, әл-Ағлә, әл-Ғашия, әл-Фәжр, әл-Бәләд, әш-Шәмс, әл-Ләйл, әд-Духа, әш-Шарх, әт-Тин, әл-Аләқ, әл-Қадр, әл-Бәйинә, әз-Зилзәлә, әл-Адият, әл-Қариға, әт-Тәкәсур, әл-Аср, әл-Һумәзә, әл-Фил, Құрайш, әл-Мағун, әл-Кәусәр, әл-Кәфирун, ән-Наср, әл-Мәсәд, әл-Ихлас, әл-Фалақ, ән-Нас<ref name="ReferenceA">«Кім кінәлі? Мақалалар, әңгімелер, аудармалар». Ұлықбек Алиакбарұлы. Шымкент-2011 ж. 104-бет. ББК 86.38 - 82.3 (Қаз) ISBN 9965903026 «Алтын алқа» баспасы-5</ref>
|}

=== Сүрелер мен аяттар ===
{{main|Сүре|Аят}}
[[File:Sura2.pdf|thumb|right|Құранның ең ұзын сүресі — Бақара сүресінде 286 аят бар.]]
Құран «[[сүре]]» деп аталатын ұзындығы әртүрлі 114 бөліктен тұрады. Олардың орналасқан ретінің түсу тарихына қатысы жоқ — ертерек түскен сүрелер Құранның аяқ жағында да келуі мүмкін. Өз кезегінде бұл сүрелер түсу мерзіміне байланысты [[меккелік сүре]] және [[мединелік сүре]] деп екіге бөлінеді. Меккелік сүре дегеніміз [[Мұхаммед]] пайғамбардың {{сас}} [[һижра]]сына дейін аян етілген сүрелер, ал мединелік дегеніміз оның [[Медине]] қаласына қоныс аударуынан кейін түскен сүрелер.

Ұзындығы жағынан ғалымдар сүрелерді бірнеше түрге бөледі. Олар:
*[[Жеті ұзын сүре]]. Бұған [[әл-Бақара сүресі]], [[Әли Имран сүресі]], [[ән-Ниса сүресі]], [[әл-Мәида сүресі]], [[әл-Анғам сүресі]], [[әл-Ағраф сүресі]] және [[Тәубә сүресі]] жатады.
*Екі жүз аяттық сүрелер. Аят саны екі жүзден асатын сүрелер.
*[[Мәсәни]]. Екі жүз аятқа жетпеген басқа сүрелер.

Тәубә сүресінен басқа Құранның барлық сүре «[[басмала]]мен», яғни «бисми-Лләһ әр-Рахман әр-Рахим» деген сөзбен басталады. Тәубә сүресінің басмаламен басталмау себебін ғалымдар әртүрлі түсіндіреді. Біреулердің пайымдауынша бұл сүреде [[екіжүзділік|екіжүзділерге]] қарсы айтылған ескерту болғасын басмаласыз басталған, себебі [[арабтар|араб халқында]] тайпалар арасындағы келісімді бұзу үшін хат жібергенде оған басмала жазбайтын болған. Басқалардың айтуынша Құранда басмала сөзері 114 рет келген ([[ән-Нәмл сүресі]]нде екі басмала бар: басында және ортасында [[Сүлеймен пайғамбар]]дың сөзі ретінде), сондықтан олардың саны сүре санына сай келу үшін Тәубә сүресінде басмала айтылмаған<ref name="ReferenceA"/>.

=== Құранның аяттары, сөздері, әріптері және олардың сандары ===
Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезінде аяттардың арасын бөлу жүзеге аспағаннан соң, олардың саны аят арасын бөлу үлгісіне байланысты болып келеді. Аяттардың саны уахидың мәтініне қатысы жоқ, тек олардың арасын бөлуге қатысты<ref name="sandar">«На пути к Корану» — «Разделение Корана на суры и аяты»</ref>.
* Әбу Джафар: 6210 аят
* Шәйба ибн Нассах: 6214 аят

Құран сөздері мен әріптерінің сандары туралы мұсылман ғалымдарының бірнеше пікірі бар, себебі Ислам дінінің бастапқы кезеңінде араб жазуы жаңа тұрақтана бастағаннан соң кей ғалымдар әріп деп санаған белгілерді басқалары әріп деп есептемеген, сондықтан сандар арасындағы қайшылықтар туған<ref name="sandar"/>.
* [[Джалалуддин әс-Суюти]]: 77,439 сөз
* [[Әбу Хамид әл-Ғазали]]: 77,200 сөз
* Ата ибн Ясар: 77,439
Әріп саны:
* Муджаһид: 321,180 әріп
* әл-Фадл ибн Ата: 323,015
* [[Ибн Касир]]: 320,015 әріп
* [[Әбу Хамид әл-Ғазали]] «Ихйа улум әд-дин» кітабында: 321,250 әріп
* [[әл-Хәджадж ибн Юсуф]] жинаған [[хафиз]]дар мен ғалымдардың жиыны: 340,740 әріп.

== Құран ғылымдары ==
{{main|Құран ғылымдары}}
Құран бүтіндей бір діннің негізгі кітабы болғасын, оның әртүрлі ғылымдары, зерттейтін мамандары бар. Кейбір ғалымдардың пікірінше Құранды тек оқып шықпай, терең түсіну үшін тек араб тілі жеткіліксіз, Құран кітабының өзіне тән ғылымдарын оқу керек. Бұл ғылымдардың саны елуден астамға жетеді<ref>«әл-Итқан» (29-31)</ref>. Құран ғылымдарына бізге Құранның оқу тәсілдерінің (''қыраат'') жету тарихын зерттеу жатады. Ол тәсілдер көп таралған (''мутауатир''), жалғыз (''ахад'') немесе ауытқуы бар (''шаз'') болуы мүмкін. Бұл ғылым сонымен қатар Пайғамбардың оқу әдісін (''харф''), жеткізушілердің (''руат'') және Құран білгірлерінің (''хуффаз'') оқу әдісін зерттейді. Сонымен қатар бұл ғылым бұдан басқа алты ғылымды зерттейді: тоқтауды (''уақф''), бастаманы (''ибтида''), ималаны, дауыстыларды ұзартуды (мадд), һамзаны жұмсартуды (''тахфиф әл-һамза'') және дауыстарды біріктіруді (''идғам'') зерттейді.

Құран лексикасы ғылымы сөздің жеті түрін зерттейді: аз кездесетін сөздерді (ғариб), арабтанған сөздерді (му′арраб), бейнелі сөздерді (маджаз), омонимдерді (муштарак), метафораларды (истиар) және салыстыруды (ташбиһ) зерттейді.

Шариғат негіздерін зерттейтін ғылым Құрандағы үкімдерді он төрт түрге бөледі:
# Жалпы және шектелмеген (العام الباقي على عمومه)
# Жалпы және шектелген (العام المخصوص)
# Шектеуді білдіретін жалпылық (العام الذي يراد به الخصوص)
# Құранмен шектелген Сүннет үкімі (ما خص فيه الكتاب السنة)
# Сүннетпен шектелген Құран үкімі (ما خصت فيه السنة الكتاب)
# Қысқаша баяндау (مجمل)
# Баяндалған (مبين)
# Түсіндірілген (مؤول)
# Тұспалдау (مفهوم)
# Сөзсіз (مطلق)
# Ескертумен (مقيد)
# Үкімін жоюшы (ناسخ)
# Үкімі жойылған (منسوخ)
Шешендік өнерін зерттейтін ғылым Құрандағы сөздерді әрбір зерттеуші білу керек бес түрге бөледі:
# Бөлу (فصل)
# Қосу (وصل)
# Ықшамдылық (إعجاز)
# Сөзшеңдік (إتناب)
# Шектеу (حصر)
Бұған қоса Құран ғылымдарына атауларды (كنى), атақтар-лақаптарды (ألقاب), нақтыланбаған сөздерді (مبهمات) білуді қосуға болады<ref>«На пути к Корану» — Э. Р. Кулиев. 127 бет</ref>.

=== Тафсӣр ===
{{main|Тәфсир әл-Құран}}
Бастапқыда Құранды түсіндіру [[Мұхаммед]] пайғамбардың {{сас}} [[Сүннет]]і арқылы, яғни оның белгілі бір аяттарға қалай амал еткені, оларды қалай түсіндіргені туралы [[хадис]]термен және оның ең жақын [[сахабалар]]ының сөздерімен жүзеге асты. [[Мұхаммед әл-Бұхари]] мен [[Муслим ибн әл-Хәджадж]] секілді [[мухаддис]] ғалымдар өздерінің хадис жинақтарында Құранның белгілі бір аяттарының түсіндіруге арналған хадистер мен асарларды жинақтады. [[Ибн Джарир әт-Табари]] және [[Ибн Әбу Хатим]] сияқты тәпсір ғылымын зерттеген ғұламалардың арқасында бұл ғылымның ерте кезеңі аяқталып, [[Ислам]]ның ерекше бір пәні ретінде қалыптасты.

Арабтың тәпсір ({{lang-ar|تفسير}}, тафсӣр) сөзі «баяндау, мағынасын ашу» ұғымын білдіреді. Шариғаттағы тәпсір сөзінің мағынасы: қасиетті кітапты дұрыс түсінуге, [[аят]]тардың мағынасын дұрыс жеткізуге және дұрыс үкімдер шығаруға көмектесетін барлық әдістерді қолдану арқылы Құранды түсіндіру, «тәпсірлеу»<ref>«На пути к Корану» — Э. Р. Кулиев (128)</ref>.

[[Әз-Заркаши]] айтады:

{{start citation}}Тәпсір — біздің пайғамбарымыз Мұхаммедке {{сас}} түсірілген Аллаһтың Кітабын дұрыс түсінуге көмектесетін, оның мағынасын баяндап, одан үкімдер мен өсиеттерді шығаратын ғылым. Ол мағлұматтарды лексикология ғылымынан, синтаксис пен сөзжасамнан, риторикадан, [[фиқһ негіздері]]нен, Құран қыраттары туралы ғылымнан алады және (аяттардың) түсу жағдайы туралы білімге, насих (үкімді жоюшы) пен мансухты (үкімі жойылған) білуге мұқтаж.<ref>«әл-Итқан» (52)</ref>
{{end citation|қайнары=}}

Тәпсір ғылымын, яғни Құран Кәрімді біреулердің түсіндіруін кейбір мұсылмандар артық санайды, яғни оның мағынасы негізінен анық және тәпсірге мұқтаж емес дейді. Мұсылман ғалымдар тәпсірлердің пайда болуының үш себебін айтады:
# Аллаһ тағаланың білімінің күші мен хикметі соншалықты, Ол бір ауыз сөздің өзіне бірнеше мағына салып, көп адам біле бермейтін терең мағыналы қылуы мүмкін.
# Аллаһ тағала бір нәрсе туралы айтып жатқан кезде оның себебі болған оқиғаларды немесе аяттан шығатын үкімді айтпауы мүмкін. Ал Құранды, Сүннетті талдап осы себептер мен үкімдерді табу әркімнің қолына келе бермейді. Тәпсіршінің міндеті осы түсініксіздіктерді баяндау.
# Сонымен қатар Құранда астарлы немесе көп мағыналы, түсінілуі қиын, аз кездесетін сөздер мен сөзтіркестер келуі мүмкін. Ал бұларды түсіндіру үшін тіл білімі, соған қоса шариғат терминологияларын білу қажет.
Бұның мысалы ретінде Ади ибн Хатимның «қара және ақ жіптер» туралы аят түскенде оны тікелей түсініп, таң уақытын білу үшін қара және ақ жіптерді байлауын келтіруге болады. Бұл затты [[Мұхаммед|пайғамбардан]] {{сас}} сұрағанда, ол бұл аяттардағы «қара және ақ жіп» дегеніміз таңның ағаруы мен түннің қараңғысы екенін түсіндіреді<ref>«әл-Итқан» (53-54)</ref>.

=== Та′уӣл ===
{{main|Тауил}}
«Тауил» сөзі «негізіне қайтару» деген мағына береді. Бұл термин «аяттың өзінің ішіндегі мағынаға жүгінуі» деген мағына береді. Бұл сөз «ийала» (басқару) деген сөзден шыққан деген пікірлер бар, сонда сөзді түсіндіріп тұрған адам оны басқарып, мағыналарын орынды-орнына қойып тұрған секілді болады<ref>«На пути к Корану» — Э. Р. Кулиев (130)</ref>.

Тәпсір мен тауилдің арасындағы айырмашылық туралы әртүрлі пікірлер бар. Тіпті кей ғалымдар бұл сөздер бір мағына береді деп те санаған. Ибн Хабиб ән-Найсабури айтады: «Қазіргі заманда көптеген атақты тәпсіршілер тәпсір мен тауилдің арасында қандай айырмашылық бар деген сұраққа жауап бере алмас еді»<ref>«әл-Итқан» (50)</ref>.

Бастапқыда айырмашылығы аз болған тәпсір мен тауил терминдері уақыт өте келе мұсылман [[үммет]]і Құранды анық дәлелдерге жүгініп түсіндіретіндерге және рационализм, символикалық-аллегориялық тәсіл арқылы тәпсірлейтіндерге межеленді<ref>Г. В. Милославский и др., «Ислам. Энциклопедический словарь», стр. 218.</ref>. Ақыр соңында тауил дәстүрлілікті ұстанған ғалымдардың көзінде еш жауапкершіліксіз, тәпсірдің ғасырлар бойы созылған дәстүріне қарамастан Құранды түсіндіруге айналды.

=== Құранды тікелей және аллегориялық тәпсірлеу ===
[[Ислам]] дінін ұстанатын кейбір адамдар Құран тәпсірлеуде мұсылмандардың алғашқы ұрпағы қолданбаған әдісті — қасиетті мәтіндердің «жасырын мағынасын» қолдана бастады. Кейде бұл «жасырын мағыналар» Құран аяттарының ашық мағынасына сай келмей, тіпті қарама-қайшы келіп те жатады. Мұсылман ғалымдарының арасында бұл әдісті қолданатындар [[батыния|«батынинилер»]] (батын — жасырын, құпия) деп аталады<ref>«На пути к Корану» — Э. Р. Кулиев (156)</ref>.

Құран Кәрімнің атақты муфассиры және [[ханафи мазһабы]]ның фақиһы [[Әбу Хафс ән-Насафи]] айтады:

{{start citation}}Мәтіндер олардың ашық мағынасымен түсіндіріледі және одан батинилер айтатын мағыналарға қарай ауытқу — құдайсыздардың бидғаты (діндегі жаңалығы)<ref>«әл-Итқан» (86)</ref>
{{end citation|қайнары=}}

Сағдуддин [[әт-Тафтазани]] айтады:

{{start citation}}Батынилердің мәтіндерді анық мағынасына қарап түсіндіруге болмайды, оның тек білдірілген ғана біле алатын жасырын мағынасы бар деген сөздері үшін бидғатшылар деп атауға болады. Олардың бұдан мақсаты — шариғатты толығымен жоққа шығару<ref>«әл-Итқан» (87)</ref>
{{end citation|қайнары=}}

=== Үкімін жоюшы және үкімі жойылған аяттар ===
{{main|Насх}}
Құран [[аят]]тары бір сәтте түспей, әртүрлі себептерге байланысты бөлшектеніп түсірілген, сондықтан Құранның кей аяттары өзінен кейін түскен аяттардың заңдық күшін жойып тұратын болған. Бұл әдіс «насх» (''өшіру, жою'') деп аталады. Оның [[шариғат]] терминологиясындағы анықтамасы — қасиетті мәтінмен дәлелденген екінші дәрежелі практикалық үкімді, басқа қасиетті мәтінмен дәлелденіп, одан кешірек түсірілген екінші дәрежелі үкіммен ауыстыру<ref>«На пути к Корану» — «ОТМЕНА АЯТОВ И ПРЕДПИСАНИЙ»</ref>. [[Аллаһ]] Құранда айтады:
{{start citation}}
'''«Біз аяттың үкімін жойсақ немесе ұмыттырсақ одан жақсысын немесе сонымен бірдейін алып келеміз. Сен Аллаһтың кез-келген нәрсеге құдыреті жететінін білмедің бе?»'''
{{end citation|қайнары=әл-Бақара сүресі, 106-107}}

[[Әбу Мұса әл-Ашғари]]дан жеткен хадисте оның [[Тәубә сүресі]] сияқты сүрені білгені туралы айтылған, алайда оның үкімі жойылып, оны ұмыттырылған<ref>«Фатх әл-Қадир» (127) — әш-Шәукани</ref>. Сонымен қатар [[Омар ибн әл-Хаттаб]]тан келген хадисте Құранда зинақорларды таспен атып жазалау туралы аяттар болған және олардың Құраннан Аллаһтың қалауымен өшірілгені, бірақ үкімінің сақталғаны туралы айтылған<ref>«Фатх әл-Бари» (12/177)</ref>.

Насхтың түрлері<ref>«На пути к Корану» — «РАЗНОВИДНОСТИ ОТМЕНЫ ПРЕДПИСАНИЙ»</ref>:
# Бір аяттың басқа аятпен үкімінің жойылуы.
# Бір хадистің басқа хадиспен үкімінің жойылуы.
# Бір аяттың басқа хадиспен үкімінің жойылуы.
# Бір хадистің басқа аятпен үкімінің жойылуы.

Сонымен қатар үкімдері жойылған бірақ Құранда қалдырылған, үкімдері заңды күшке ие, бірақ Құраннан өшірілген аяттар бар.

== Құранды басқа тілдерге аудару ==
[[File:Chinese quran.jpg|right|thumb|Қытай тіліне аударылған Құран]]
{{main|Құранды басқа тілге аудару|Құран аудармаларының тізімі}}

Мұсылман ғалымдардың айтуы бойынша Құран [[аят]]тарын басқа тілге дәлме-дәл аудару мүмкін емес, тек түсінігін жеткізуге, интерпретация жасауға болады. Құранның [[Әли Имран сүресі]]нің 7 аятында Аллаһ айтқан: '''«Ол Аллаһ, саған Кітапты түсірді. Оның [[мухкам|ашық мағыналы аяттары]] бар — олар кітаптың негізі. Ал басқалары [[муташабиһ|түсінуі қиын]] аяттар»'''. Сондықтан Құранды араб тілінде оқыған абзалырақ саналады.

«Құран» сөзі тұрмыста қолданылуына байланысты екі түрлі мағына береді. Кейде «Құран» деп оригиналын да, оның аудармаларын да атайды, бірақ мұсылмандар «Құран» сөзімен тек [[Аллаһ]]тың сөзі саналатын араб тіліндегі қасиетті Құранды атайды, ал әртүрлі аудармалар мен түсіндірмелерді «Құранның мағыналары» немесе «Құранның түсініктемелері» деп атайды.

[[Халифа Алтай]] өзінің Құран мағыналарының аудармасында жазады:

{{start citation}}Негізінен Құран Шәрифтің басқа тілге аударылуы әрине оп-оңай мәселе емес екені мәлім. Өйткені, тіпті қарапайым бір сөздің өзі басқа тілге аударылғанда, дәл өзіндей мүлтіксіз бола қоймайды. Әлбетте Алланың сөзі Құран Шәриф басқа тілге аударылғанда нақ өзіндей бола қояды деу мейлінше қиын екендігі түсінікті. Сірә бұл Құран басқа тілге аударылуға болмайды деген сөз емес. Сондай-ақ араб тілі грамматикалық және лексикалық құрылғысы, сөйлем тұлғасы бойынша өз алдына ерекшелікке ие бір тіл екендігіне мойындамауға болмайды. ал онымен қатар Құран Шәрифте бірқанша мағынаны қамтитын терең маңызды, қанатты сөздер де көп кездеседі.<ref>«Құран Кәрим. Қазақша мағына және түсінігі»</ref>
{{end citation|қайнары=}}

=== Құранның қазақ тіліне аудармалары ===
{{main|Құран аудармаларының тізімі}}
[[Сурет:Құран Кәрім қазақша мағынасы және түсінігі.pdf|нобай|оңға|Құран Кәрім қазақша мағынасы және түсінігі]]
Қазақ халқының ертеден ұстанып келе жатқан діні Ислам болғандықтан, арабша білмейтін қарапайым халыққа Құран Кәрімнің мағыналарын жеткізу үшін қазақ азаматтары Құран мағыналарын аударуды бірнеше рет қолға алды.
*«Құранды» қазақ тiлiне аударуда мықты талпыныс жасаған ислами ғалым Сәдуақас Сәлменұлы Ғылмани едi. 1960 -1970 жылдары аралығында [[Сәдуақас Сәлменұлы Ғылмани]] (Сәкен халпе) бiр жүз он сегiз мың сөзден тұратын «Қазақша-арабша» сөздiктi жаза жүрiп, «Құранның» алғашқы үш тарауын қазақшаға аударған. Бұл қолжазбаны 1970 жылға дейiн Қазақ елiнiң облыс орталықтары мен қалаларындағы имам-молдалар кезекпен оқып, «Құранның» Сәкен қалпе аударған қолжазбасымен сауатын толықтырды. Ал ғұламаның мүбәрак қолынан шыққан «Құранның» үш тарауының қазақша аудармасы осы күнге дейiн Алматыдағы Сәдуақас Ғылманидың мұрағатына мұрагер болып отырған кiшi қызы – Әмина Сәдуақасқызы Әбдiкәрiмованың қолында сақтаулы тұр<ref name="onkz">{{cite web
 |url         = http://www.on.kz/u15494/blogpost/16285/
 |title       = Құран Кәрімнің қазақша аудармалары
 |author      = Қуат Беркінбай
 |date        = 30 қараша 2010 жыл
 |work        = 
 |publisher   = On.kz
 |accessdate  = 
 |lang        = kk
}}
</ref>.
*Қытайға қараған [[Шығыс Түркiстан]] аймақтарындағы қазақтар «Құран Кәрiмнiң» қазақша нұсқасымен Ғазез Ақытұлы мен Мақаш Ақытұлы секiлдi дарынды ғалымдардың аударуымен [[1990]] жылы танысты. «Құранның» бұл нұсқасы [[Бейжің]] қаласындағы «Ұлттар баспасынан» ұлттық әлiпбиiмiзбен (араб графикасы) жарық көрдi<ref name="onkz"/>.
* 1991 жылы жарыққа шыққан [[ҚМДБ]] ұйымының бұрынғы [[мүфти]]і [[Рәтбек қажы Нысанбайұлы]]ның мен Уақап Қыдырханұлының Құран мағыналарын қазақшаға аудармасы<ref name="onkz"/>.
* [[Халифа Алтай]] аударған Құранның «Құран Кәрим. Қазақша мағына және түсінігі» деп аталған [[қазақ тілі]]не аудармасы. Ол аударған Құран араб графикасымен [[1989]] жылы жарық көрдi. Осы нұсқаны [[1991]] жылы Халифа Алтай [[Дәлелхан Жаналтай]]мен бiрлесiп, «Құран кәрiм, қазақша мағына және түсiнiгi» деген атпен мол тиражбен [[Сауд Арабиясы]]ның баспасөз уәзiрлiгi тарапынан кирилл әрiптерiмен шығартып, Қазақ елiне жеткiздi. Халифа Алтай аударып шығарған «Құранның» бұл нұсқасы Қазақстаннан сырт: [[Ресей]], [[Моңғолия]], [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]]да, [[Әзірбайжан|Әзiрбайжан]] елдерiнде тұратын [[қазақ]]тардың үлкен рухани байлығына айналды<ref name="onkz"/>. Бұл кітап [[Медине]] қаласындағы патша Фаһдтың Құран Кәрімді басуға арналған комбинатында басып шығарылады.
* Белгiлi араб тiлi маманы Нұралы Өсеров 1991 жылы [[Мәскеу]]дегi «Радуга» баспасынан «Құран Кәрiмнiң қазақша тәпсiрлерiн» жариялады<ref name="onkz"/>.

== Тилə̃уәт (Құранды оқу) ==
[[File:Quran Reading.JPG|thumb|right|Құран хатым етіп отырған мұсылмандар. [[Иран]], {{аж3|Ахуаз||ru|Ахваз}}]]
{{main|Тәджуид|Қари}}
Құранды араб тілінде оқу адамды Аллаһқа жақындататын ең басты құлшылық амалдардың бірі саналады. Құранда Аллаһ айтады:
{{start citation}}
«Құраннан сендерге жеңіл болғанды оқыңдар»
{{end citation|қайнары=[[әл-Муззәммил сүресі]], 20 аят}}
Құранның артықшылықтары мен оң үйренудің сауабы турасында көптеген [[хадис]]тер келген.
{{start citation}}Сендердің ең жақсыларың Құранды үйреніп, басқаларға үйреткендерің.{{end citation|қайнары=«Сахих әл-Бұхари»}}
{{start citation}}Кімде-кім Аллаһтың Кітабынан бір әріп оқыса, оған жақсылық жазылып, ол жақсылық он есе көбейеді.{{end citation|қайнары=«Сунан әт-Тирмизи»}}
{{start citation}}Құран оқыған адамға айтылады: «Дүниеде қалай оқысаң солай оқы да (жәннәтқа) көтеріл, шын мәнінде сенің орның соңғы аятты қай жерде оқысаң — сол жерде».{{end citation|қайнары=«Сунан әт-Тирмизи»}}
{{start citation}}Қандай да бір қауым Аллаһтың үйінде жиналып Аллаһтың Кітабын оқып, араларында үйренсе, оларға тыныштық түседі, Аллаһтың мейіріміне бөлінеді, оларды періштелер қоршайды және Аллаһ оларды қасындағылардың жанында еске алады...{{end citation|қайнары=«Сунан Әбу Дәуд»}}
және т.б.

[[Әбу Мұса әл-Ашғари]]дан жеткен хадисте айтылған: '''«Құранды оқып оған сәйкес амал еткен иманды адам тәтті иісі мен дәмі бар тәтті лимон тәрізді, ал Құранды оқымай, бірақ оған сай амал еткен иманды адам тәтті дәмі бар, бірақ иісі жоқ құрма тәрізді. Құранды оқитын [[Екіжүзділік|екіжүзді]] тәтті иісі бар, бірақ дәмі ащы райхан тәрізді, ал Құранды оқымайтын екіжүзді ащы дәмі мен иісі бар колоквинт тәрізді»'''<ref>«Сахих әл-Бұхари» мен «Сахих Муслим». «Шарх Сахих Муслим» (3/342)</ref>.

Бұдан басқа Құран мен Сүннетте келген аяттар мен хадистерді Құран оқып, оны жаттап басқаларға үйреткендердің әртүрлі сауаптары айтылған, олардың Жәннәттан биік орын алатыны, Аллаһ оларды өз мейіріміне бөлейтіні, періштелер оларға кешірім сұрайтыны туралы деректер келген. Құран оқу адам жанын ретке келтіріп, оны жақсылыққа тәрбиелейтін себеп саналады, оны оқу — мұсылман салихалығының нышаны<ref>«На пути к Корану» — «НАГРАДА ЗА ЧТЕНИЕ И ИЗУЧЕНИЕ КОРАНА»</ref>.

=== Құран әдебі ===
{{main|Құран әдебі}}
'''Құран әдебі''' — [[мұсылман]]ға Құран оқыған кезде сақтауы жөн ережелер мен міндеттердің жиынтығы. Құран оқу сүннет, тыңдау парыз. 

[[Аллаһ]] тағала Құранды [[Мұхаммед]] пайғамбар {{сас}} секілді оқуды әмір етіп айтқан:
{{start citation}}
'''«Және Құранды ырғақты оқумен оқы»'''
{{end citation|қайнары=әл-Муззәммил сүресі, 4 аят}}
Құран оқудағы әдепке оны асықпай, мағынасы туралы ойланып, әріптерін дұрыс шығарып, сөздерді анық шығарып оқу жатады. Бұл мақсатқа жету үшін мұсылман «[[тәджуид]]» деп аталатын Құран оқылуын зерттейтін ғылымды білу керек. Бұл ережелер Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} сахабалары арқылы біздің заманға дейін жетіп, [[мұсылман ғалымдары]] оларды ереже ретінде бекіткен<ref name="etiket"/>.

'''Құран оқығандағы әдептер'''<ref name="etiket">«На пути к Корану» — ЭТИКЕТ ЧТЕНИЯ КОРАНА</ref>:
* Мұсылман ғалымдарының арасында Құранды [[жүніп]] (яғни жыныстық қатынастан кейінгі «ластанған») халінде оқу турасында келіспеушілік болған. Сол тәрізді Құран кітапты жүніп халде ұстау да таласты мәселелерге жатады, сондықтан Құран Кәрімді ғұсыл алып, тазаланғаннан кейін оқу абзалырақ саналады. Ал кіші «ластық» қалпында Құранды оқу рұқсат етілген, ал Құран кітапты ұстау туралы келіспеушілік болғанмен, оны [[дәрет]] алған кейіпте ұстаған абзалырақ саналады, себебі Мұхаммед пайғамбар {{сас}} Аллаһты дәрет болмаған кезде [[зікір]] етуді ұнатпаған.
* Құран оқырдың алдында ауыз қуысын тіс тазалағыш [[мисуак]]пен тазалаған абзал, себебі Аллаһтың сөздерін таза ауызбен айтқан жөн.
* Құранды таза киім киіп, таза жерде оқыған абзал. Ал ең жақсы Құран оқылатын жер — [[мешіт]].
* Құран оқырдың алдында қарғыс атқан [[Шайтан]]нан сақтану үшін Аллаһтан [[Тағауз|пана тілеген]] дұрыс.
* Сонымен қатар Құран оқыр алдында басмала сөздерін айту керек.
* Құран оқығанда Аллаһқа бағыныштылық таныту керек, оның сөздері туралы ойлану керек. Бұл Құран оқудың ең ұлы мақсаттарының бірі. Құран оқығанда дүниелік әңгімелерге араласпай, жан-жағына қарап көңіл бөлмеу керек.
* Құранды асықпай, әріптер мен сөздерді анық шығарып оқу керек.
* Құран оқыған адам ынталықпен, Құранды өз дауысымен әдемілеп оқу керек. Бірақ оқу кезінде шектен шығып, Құранды өлеңге ұқсату — [[бидғат]] саналады.
* Құран оқығанда оның барлық ережелерін сақтап, ұзартатын жерді ұзартып, қысқа айтылатын жерлерді қысқартып айту керек.
* [[Тозақ]] туралы аяттар кезіккенде Аллаһтан кешірім сұрау керек, ал [[жәннәт]] туралы аяттар кездескенде Аллаһтан мейірімділік тілеу керек.
* Құран туралы ойланып, оның мағынасының әсерінен көз жасын шығарып жылау — жақсы амалдарға жатады.
* Құранды қатты дауыспен де, сыбырлап та оқымаған жөн. Ортаңғы жолды ұстану керек.
* Құранда кездесетін «сәжде аяттарын» оқығанда сәжде қылған абзал.
* Құран оқығанда есінегісі келген адамға оқуын тоқтатып, есінеуін кетіру керек, себебі есінеу Шайтаннан деп саналады.
* Құранды басынан аяғына дейін оқып шығуға барынша тырысу керек.
'''Құран тыңдағандағы әдептер''':
* Құранды естіген адам бағыныштылық танытып, Аллаһтың сөздері туралы ойлану керек, Құран оқылып біткенше күлкі мен бос сөзден сақтанғаны жөн.

=== Қырааттар (оқу тәсілдері) ===
{{main|Қырааттар}}
'''Қыраат''' ({{lang-ar|قراءة}}) деп Құран оқу тәсілдерін айтады және оқу тәсілі (қыраат) және оқылу (харф) деген терминдердің арасында айырмашылық бар — қыраат деген бір-бірінен айырмашылығы аз [[Осман ибн Аффан]] жинаған Құран нұсқасының оқу тәсілі, ал «харф» дегеніміз әуелгіде түсірілген Құранның [[арабтар]]дың жеті диалектіне негізделген оқылулар<ref>«На пути к Корану» (233)</ref> (бірақ бұл туралы басқа пікірлер де бар).

[[Мәкки ибн Әбу Талиб]] айтқан:
{{start citation}}
«Бүгін қолданылып жүрген және бізге атақты ғалымдардан жеткен оқу тәсілдері Құран түсірілген жеті оқылудың (харф) біреуіне қатысы бар... Ал кім де кім Нафиғтің, Асымның және т.б. оқу тәсілдері хадисте айтылған Құранның жеті оқылуы деп ойласа, ол үлкен қате жіберуде»
{{end citation|қайнары=«Фатх әл-Бари» (9/39)}}

Құран оқу тәсілдерінің бірнеше түрі бар, олардың ең таралғандары мыналар:
* '''Ибн Амир''' Әбу Имран Абдуллаһ әл-Йасриби (һижри 118 жылы қайтыс болған). Құранға [[Шам]] өлкесінде үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Һишам мен Ибн Закуандыкі.
* Абдуллаһ '''Ибн Касир''' әл-Мәкки (һижри 120 жылы қайтыс болған). Құранға [[Мекке]] қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әл-Баззи мен Кунбулдыкі.
* Әбу Бәкр '''Асым''' ибн Әбу ән-Нуджуд әл-Куфи (һижри 127 жылы қайтыс болған). Құранға [[Куфа]] қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Әбу Бәкр мен Хафстыкі.
* '''Нафиғ''' ибн Абдуррахман ибн Әбу Нуғайм әл-Ләйси (һижри 169 жылы қайтыс болған). Құранға [[Медине]] қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Қалун мен Уарштыкі.
* '''Әбу Амр''' ибн әл-Алә әл-Мәзини әл-Басри (һижри 154 жылы қайтыс болған). Құранға [[Басра]] қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әд-Дури мен әс-Сусидікі.
* '''Хамза''' ибн Хабиб ибн аммара әл-Куфи (һижри 156 жылы қайтыс болған). Құранға Куфа қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Халәф пен Халладтыкі.
* '''Әл-Кисаи''' Әбул-Хасан Әли ибн Хамза ибн Абдуллаһ әл-Куфи (һижри 189 жылы қайтыс болған). Құранға Куфа қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әл-Ләйс пен әд-Дуридікі.

Шын мәнінде аталған Құран ғалымдары өз кезеңінің ең танымал әрі білгір Құран зерттеушілері болмаған, бірақ бастапқыда Құран оқу тәсілдері көбейіп кеткесін сол кездің атақты мұсылман ғалымдары [[халифат]]тың басты қалаларындағы оқу тәсілдерінің бірін таңдап, соны эталон ретінде қабылдаған<ref>«На пути к Корану» (236)</ref>.

Бұл қырааттаррдың пайда болу себебі [[Ибн Әбу Һишам]]ның айтуынша бастапқыда [[Осман ибн Аффан]]ның кезінде жинақталған Құран нұсқалары мұсылмандар мемлекетінің аймақтарына жіберілген ол жақтағы адамдар Құран оқуды [[сахабалар]]дан үйренген және соның себебінен айырмашылығы аз бірнеше Құран оқу тәсілі пайда болды. Бірақ бұл оқылулар Құран мағынасын өзгертпей, Осман жинаған және барлық сахабалар растаған Құран нұсқасына негізделген<ref>«Фатх әл-Бари» (9/39)</ref>.

Қазіргі кезде Құран оқу тәсілдерінің ішінен Хафстың Асымнан жеткізген қырааты ең танымалы саналады және Құран мусхафтарының көбісі осы оқылуға сай жазылған. [[Мысыр]]дан басқа Африка елдерінде Уарштың Нафиғтан жеткізген қырааты танымал. Ал Әбу Амрдың қырааты тек [[Судан]]ның кей аудандарында қолданылады. Айта кетерлігі Құранның барлық қырааттары қабылдана бермейді және олардың жету санатын білмейінше Құранды оларға сәйкес оқуға болмайды. Сонымен қатар кей қырааттар тек бір жолмен ғана жеткесін қабылданбай, «шазз» (ақауы бар) саналады<ref>«На пути к Корану» (237)</ref>.

== Құранды жазу ==
{{main|Құранды жазу}}
[[Арабтар]] [[Ислам]] діні келгенге дейін де жазумен жақсы таныс болған. [[7 ғ.|VII ғасырда]] [[араб жазуы]] тек негізгі белгілерден құралып, олар тек бір әріпті емес, әріптер тобын білдіретін болған. Мысалға арабтың «ب, ت, ث» әріптерін қазіргі заманда асты-үстіндегі нүктелер арқылы оп-оңай айыруға болатын болса, [[Мұхаммед]] пайғамбар {{сас}} заманында олар түртіктерсіз, бірқалыпты жазылған. Бұл әліппенің негізі Солтүстік Арабияда Ислам келмей тұрып мың жыл бұрын қолдана басталған набатей жазуынан алынған, ал ол кезегінде ежелгі сириялық жазу әсер еткен<ref name="kuliev">«На пути к Корану» (117-119)</ref>.

Одан кейін бұл жазу үлгісі араб жазуының екі қарпіне: [[куфа]]лық және [[хиджаз]]дық жазу үлгісіне дамыды. Куфалық жазу қатаң геометриялық тәртіпті ұстанған, шағын емес жазу болды. Ал хиджаздық жазу куфалыққа қарағанда шағын болды және жазғанда оң жаққа қисайтылып жазылатын болды. Қай жазу үлгісінің ертерек шыққаны туралы зерттеушілер арасында келіспеушіліктер бар, алайда хиджаздық қаріптің куфалыққа қарағанда ресми деңгейі төмен болды<ref name="kuliev"/>.

Құран жазу үлгісінің қазіргі қалыпқа келуі бірнеше кезеңнен тұрды:
* Бірінші кезеңде Құрандағы әріптердің үстіне дыбысталуы ([[харакат]]тар) қойылды. Бұны [[сахабалар]]дың атақты шәкірті [[Әбул-Асуад әд-Дуали]] болды. Бастапқыда харакаттарды білдіру үшін қалың нүктелер қолданды: әріптің үстінде болса — [[Харакат#Фатха|фатха]], астында болса — [[Харакат#Кәсра|кәсра]], әріптен кейін болса — [[Харакат#Дамма|дамма]]. Фатха белгісі «[[ا]]» (әлиф) әрпінен, кәсра белгісі «[[ي]]» (йә) әрпінен, әл дамма белгісі «[[و]]» (уәу) әрпінен шыққан деп есептелінелі<ref name="kuliev"/>.
* Екінші кезеңде әріптердің үсті-астындағы диакритикалық нүктелер (иғджам) қойылды. Бұған дейін араб жазуы нүктелерсіз, тек сызықтар арқылы жазылатын, сондықтан Құран кітапты оқу тек оны жатқа білетін адамдардың қолынан келетін еді. Арабтар бұл диакритикалық нүктелерді Исламға дейін де қолданған, бірақ бұл өте сирек кездесетін еді. [[Умәйя әулеті]]нің халифасы [[Абдул-Малик ибн Маруан]]ның кезінде жүздеген мың мұсылмандар Құранды оқуға мұқтаж болғасын ол Құрандағы әріптердің нүктесін қоюды [[Ирак]] әмірі [[Хәджадж ибн Юсуф]]қа жүктейді. Әл-Хәджадждың әмірімен бұл жұмысты Наср ибн Асым мен Хәй ибн Яғмур орындайды<ref name="kuliev"/>.
* Үшінші кезең Құранның қазіргі замандағы басылымдары. Алғашқы кезеңдердегі Құран нұсқаларында харакаттар мен диакритикалық нүктелер болмай, оларды көрнекті мұсылман ғалымдары Құранға орнықтырғанмен, сол кездегі Құрандағы жазу қазіргі таңда қабылданған араб жазуынан өзгеше болды — әлиф әрпі көбінесе алдыңғы әріптен кейін емес, оның үстіне жазылды, кейде «йә» мен «әлиф» әріптері жәй ғана жазылмай кететін (الرحمان — الرحمن), кей жерлерде «әлифтің» орнына «уәу» әрпі қолданылды (الصلاة — الصلوة)<ref name="kuliev"/>.

== Құран мен құдси хадистің айырмашылығы ==
{{main|Құдси хадис}}
'''Құдси хадис''' ({{lang-ar|الحديث القدسي}}) деп [[Ислам]]да [[Мұхаммед]] пайғамбардан {{сас}} емес, ол арқылы тікелей [[Аллаһ]]тан жеткен деп саналатын хадис түрі. Яғни бұл хадистердегі сөздерді Аллаһ айтып, оны [[Жәбірейіл]] періште Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} жеткізген. Осылай құдси хадистер Құранның [[аят]]тары секілді Аллаһ түсірген [[уахи]]дың бір бөлігі болды, бірақ олар Құранға кірмей, оның аяттары қатарлы саналмайды. Хадис қудсилерге сену үшін басқа хадистер секілді оның сенімділігін (яғни [[Сахих хадис|сахих]] немесе [[Хасан хадис|хасан]] екенін) анықтау керек, ал Құран аяттары олай тексерілмейді. Қудси хадистерді [[намаз]] ішінде [[сүре]]лер секілді оқуға болмайды. Кейбір ғалымдардың ойынша Құранды дәрет алмаған адамға ұстауға болмайды, ал қудси хадистерде ондай тыйым жоқ.

Құдси хадистердің саны басқа хадистерге қарағанда азырақ және олар көбінесе [[мутауатир]] емес, [[ахад хадис]] болып келеді. Бұндай хадистердің бар-жоғы жүз данасы белгілі. Кей [[мухаддис]]-ғалымдар тек құдси хадистер жиналған жинақтар жазған. Мысалға: [[Абдуррауф әл-Мунауи]]дің «әл-Итхафат әс-Сәния бил-Ахадис әл-Қудсия» жинағы<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/islam/831/%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%81 «Исламский энциклопедический словарь» А. Али-заде, Ансар, 2007 ж.]</ref>.

== Құрандағы болашақ туралы хабарлар ==
[[File:Cherub plaque Louvre MRR245.jpg|thumb|right|Парсы [[Шаһиншаһ|шаһы]] Хосроу II-нің [[Византия]] императоры [[Ираклий]]ге бағынуын бейнелейтін византиялық [[икона]]]]
Құран Кәрімнің кейбір аяттары сол аяттар түскеннен кейін болуы тиіс оқиғалар туралы баяндайды. Бұндай хабарлардың бір бөлігі Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} тірі кезінде-ақ шындық екендігі белгілі болды. Ал басқа бөлігі ақыр заман таяғанда болатын оқиғаларды баяндап, оларға сену мұсылманның міндеті саналады.

Бұған мысал ретінде мына аятты келтіруге болады:
{{start citation}}
'''Римдіктер ең төмен (немесе жақын) жерде жеңілді. Бірақ бұл жеңілістен кейін бірнеше (үштен тоғызға дейін) жылдан кейін жеңіске жетеді.'''
{{end citation|қайнары=Рум сүресі}}
[[620 жыл]]ы [[Византия]] әскері [[Парсы империясы|парсылардан]] үлкен жеңіліске ұшырайды және бұрын Византия қарамағында болған Киликия, Сирия, Палестина, Армения, Мысыр жерлері парсылардың қол астына өтеді. Византияның әлсіреген жағдайына қарамастан [[627 жыл]]ы Византия императоры Ираклий Ниневияның маңына өз әскерлерін жеткізіп, 12 мыңдық парсы әскерін жеңеді. Бірнеше айдан соң Персия Византияға басып алынған жерлерді қайтаруға мәжбүр болады. Құранның аятында бұл болашақта болатын оқиға дәл айтылып, сонымен қоса Византия әскерінің жеңілген жері дұрыс сипатталған — шайқас [[Өлі теңіз]]ге жақын аумақта орын алған. Ал Өлі теңіз әлемдегі теңіз деңгейінен ең төмен ойпат саналады<ref name="future"/>.

Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезінде шындығы анық болған тағы бір болашақ туралы аят мұсылмандардың [[Ислам күнтізбесі|һижри]] 6 жылы [[Мекке]]ге кіре алмағаннан кейін олардың Меккеге қайтып келетіні туралы түсірілген:
{{start citation}}
'''Расында Аллаһ, Пайғамбарының түсін ақиқат бойынша тура шығарды. Аллаһ қаласа, аман-есен әлбетте әл-Харам мешітіне шаштарыңды алдырып, не қысқартып бейбіт кіресіңдер. Аллаһ сендердің білмеген нәрселеріңді білген еді. Сондықтан бұдан өзге бір жақын жеңіс нәсіп етті.'''
{{end citation|қайнары=[http://kuran.kz/sureler/48 әл-Фатх сүресі, 27]}}
Бір жылдан кейін һижраның 7 жылының [[Зул-Қағда]] айында мұсылмандар Меккеде [[умра]] (кіші қажылық) орындайды және оның соңында шариғатқа сәйкес бастарын қырып, шаштарын қияды<ref name="future">«На пути к Корану» (306-307)</ref>.

{{Portal|Құран}}
{{Portal|Ислам}}

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер|2}}

== Әдебиеттер ==
* {{кітап
 |авторы         = [[Джалалуддин әс-Суюти]]
 |тақырыбы      = «Совершенство в коранических науках»
 |шынайы атауы      = الإتقان في علوم القرآن
 |сілтеме        = 
 |жауапты = Орыс тіліне аударған: Д.В. Фролова
 |басылым       = 
 |орны         = 
 |баспасы  = 
 |жыл           = 
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 
 |сериясы         = 
 |isbn          = 5846300979
 |тиражы         = 
}}
*{{кітап
 |авторы         = Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = «Зад әл-Мағад»
 |шынайы атауы      = زاد المعاد في هدي خير العباد
 |сілтеме        = http://www.waqfeya.com/book.php?bid=5138
 |баспасы  = «Рисала» ұйымы
 |жыл           = 1418 һ.ж./1998
}}
*{{кітап
 |авторы         = Ибн Хаджар әл-Асқалани
 |тақырыбы      = «Фатх әл-Бари би-шарх Сахих әл-Бухари»
 |шынайы атауы      = فتح الباري بشرح صحيح البخاري
 |сілтеме        = http://archive.org/details/fbssbfbssb
 |баспасы  = «Таийба» баспа үйі
 |жыл           = 1426 һ.ж./2005
}}
*{{кітап
 |авторы         = Э. Р. Кулиев
 |тақырыбы      = На пути к Корану
 |орны         = Баку
 |баспасы  = «Абилов, Зейналов и сыновья»
 |жыл           = 2003
 |барлық беті      = 622
 |isbn          = 5-87459-202-4
}}

== Тағы қараңыз ==
{{col-begin}}{{col-3}}
* [[Ислам]]
* [[Сүннет]]
* [[Хадис]]
* [[Тәпсір]]
{{col-3}}
* [[Құранда аталған пұттар]]
* [[Құран критикасы]]
{{col-3}}
* [[Құран оқылуы]]
* [[Тәджуид]]
* [[Құраншылар]]
* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/kk/1/19/Құран_Кәрім_қазақша_мағынасы_және_түсінігі.pdf Құран Кәрім қазақша мағынасы және түсінігі] 
{{col-end}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* http://kitap.kuran.kz/#!/bet/2/ar
* [https://kk.holyquranacademy.org/quran/ HolyQuranAcademy]

{{Сүре|1|жоқ|[[әл-Бақара сүресі]]}}

{{таңдаулы мақала}}

[[Санат:Қасиетті жазулар]]
[[Санат:Ислам]]
[[Санат:Құран]]
[[Санат:Ислами кітаптар]]
[[Санат:Ислам ғылымы]]
[[Санат:Ислам тарихы]]
[[Санат:Дін]]
[[Санат:Діни кітаптар]]