Эндорепродукция және полиплоидия бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Эндорепродукция және полиплоидия'''
Клетканың бөлінуін тоқтату үшін оны төмеңгі [[температура]]да үстап, немесе колхицинмен әсер ететін болсак, онда ұршық микротүтікшелері бұзылып жасуша өзінің бөліну процесін тоқтатады. Соның нәтижесінде үршықтар жоғалып, ал хромосома полюске ажырамай өзінің циклдік айналымын жасай береді және де олар ісініп ядро қабықшасымен жабылады. Тарамай кеткен хромосомдардың жиынтығының салдарынан үлкен жаңа ядро пайда болады. Олар бастапқысында хроматиндердің саны 4п және ДНҚ мөлшері 4с болады. Бұл диплоидты жасуша емес, тетраплоидты жасуша болып саналады. Мұндай [[Полиплоидия|полиплоидты]] жасушалар G<sub>1</sub> деңгейінен S-деңгейінен ауысады. Егерде колхицинді алып тастасак жасуша митоз жолымен бөліне бастайды да үрпакка 4п санды [[Хромосомалар|хромосомдар]] береді. Осының салдарынан полиплоидты жасушалар (4п, 8п, 16п т.б.) пайда болады. Мұндай жолмен полиплоидты өсімдіктерді алуға болады.
Кейбір калыпты жағдайдағы диплоидты өсімдіктер мен жануарлар организмдерінде [[ДНҚ]] саны 2п болатын үлкен ядролы жасушалар кездеседі. Бүндай жасушалар бөлінген кезде, олардың хромосомалард [[диплоидты]] жасушаларға карағанда еселеніп көбейгені байқалады. Осындай текті жасушаларда [[ДНҚ]] мөлшері бірнеше есе көбейген, бүндай күбылысты эндорепродукция деп атайды. Осындай жасушалар көбінесе [[хромосомалар]]дың полюстерге ажырамауының салдарынан болады. [[Митоз]] процесінде бірнеше [[нүктелер]] пайда болады, ал олардың тақтауының салдарынан [[Полиплоидия|полиплоидты]] жасушалар пайда болады.
Мұндай тоқтау көбінесе О<sub>2</sub> кезеңінен митозға ауысқанда немесе профазаға, [[метафаза]] кезеңдерінде үршық жіпшелерінің бұзылуының нәтижесінде болады.
Цитотомияның бұзылуына сэйкес жасушаның бөлінуінің тоқтауыиа байланысты екі ядролы және [[полиплоидты]] жасушалардың түзілуі пайда болады.
G<sub>2</sub> кезеңінен профазаға өткенде [[митоз]] блокадасының салдарынан келесі репликация цикліне, осының салдарынан ядрода [[ДНҚ]] мөлшері өссді. Морфологиялық тұрғыдан карағанда ядрода өзгерістер байқалмайды, тек қана оның көлемі үлкейеді. Осындай эндорепродукцияның түрі омыртқасыз жануарларда және де омырткалы жануарлар мен өсімдіктерде кездеседі.
Кейбір омырткасыздарда митоздың токтауына байланысты полиплоидия дәрежесі маңызды болып келеді. Тритондардың алып нейрондарыпдағы ядроның үлкендігі 1мм шамасындай, ал оның құрамындағы [[гаплоид]]ты [[ДНҚ]] 2x10<sup>5</sup> тең. Кейбір омыртқасыздардың 18-20 циклді [[эндорепродукция]]дан откен алып безді және жүйке жасушаларындағы ДНҚ мөлшері 2 097 152с болады.
[[Эндорепродукция]]ның бірі көрінісі - [[политения]]. Политения хромосомдар жіпшелерінің еселеп өсуі. [[Хромосомалар]] [[интерфаза]] ксзіндс [[репликация]] цикліне ұшырайды, бірақ ажырамайды. Хромосомалардмң жіпшелерінің репликациясының және хромосома жіпшелерінің ажырамау салдарынан [[интерфаза]] хромосомаларының политенді көпжіпшелі түрі пайда болады. Осындай алып политенді [[хромосомалар]] еш уақытта митозга қатыспайды, бірак оларда ДНҚ және РНҚ синтезі жүреді.<ref>Цитология және гистология. Оқу құралы. Сапаров Қ.Ә. - Алматы: Қазақ университеті, 2009. - 128 бет. ISBN 978-601-247-057-4</ref>

==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Медицина]]
[[Санат:Гистология]]
[[Санат:Цитология]]