Жоғары сатыдағы өсімдіктер бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Жоғары сатыдағы [[өсімдік]]тер''' – [[өсімдіктер әлемі]]нің негізгі екі тобының бірі. Екінші тобы – [[төменгі сатыдағы өсімдіктер]]. Жоғары сатыдағы өсімдіктерді [[ұрықты өсімдіктер]] ([[Embryobіonta]], [[Emlryophyta]]), өркенді, жапырақ сабақты өсімдіктер ([[Cormophyta]], [[Cormobіonta]]), түтікті (теломды) өсімдіктер ([[Telomophyta]], [[Telomobіonta]]) деп те атайды. Жер шарында Жоғары сатыдағы өсімдіктердің 300 мыңдай түрі белгілі Жоғары сатыдағы өсімдіктерге: [[риниофиттер]], [[мүктәрізділер]], [[плаунтәрізділер]], [[қырықбуынтәрізділер]], [[қырықжапырақтәрізділер]], [[ашық және жабық тұқымды (гүлді) өсімдіктер]] жатады.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің төменгі  сатыдағы өсімдіктерден айырмашылығы – құрылысы күрделі, көп клеткалы, қоршаған орта жағдайына бейімделген организмдер. Жынысты ([[гаметофит]]) да, жыныссыз ([[спорофит]]) да көбейе алады. Спорофиттерінде қозғалмайтын [[спора]] түзілетін көп клеткалы спорангийлер дамиды, гаметофиттерінде көп клеткалы жыныс мүшелері дамиды, бірақ кейбір ашық тұқымдыларда ([[гнетум]], [[вельвичия]] туыстары) және барлық гүлді өсімдіктерде эволюциялық даму жолында гаметангийлері жойылып кеткен. [[Аналық гамета]] (жұмыртқа) біреу және ол қозғалмайды, зиготадан көп клеткалы ұрық дамиды. Оның алғашқы даму кезеңі гаметофит ішінде өтеді. Жоғары сатыдағы өсімдіктер дің спорофиті негізінен [[жапырақ]], [[сабақ]], тамырға бөлінеді. Кейбір түрлерінде арнайы ксилема (әр түрлі клеткалардан құралған өткізгіш ұлпа) және флоэма (органик. заттарды өткізетін түтікше-талшықты күрделі ұлпа) дамиды, бірақ бұлар өсімдіктердің кейбір тобында жойылып кеткен. Кутикулалы (сірқабық) эпидермисі ([[жабын ұлпасы]]), лептесіктері болады, көбінің стелалары (өткізгіш жүйесіндегі арқау цилиндр) бар. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің арғы тегі теңіз балдырлары деп есептелінеді. Олардың құрлыққа бейімделуінің нәтижесінде, өздерін сумен қамтамасыз ететін, гаметангийларын кебуден сақтайтын, жынысты жолмен көбейе алатын бейімді мүшелері пайда болған. Сондықтан құрлықта өсіп-өнетін тұқымды өсімдіктердің жынысты көбеюінің сумен байланысы болмайды. Ал Жоғары сатыдағы өсімдіктердің қарапайым тобы [[қырықбуын]], [[мүк]] және [[қырықжапырақтәрізділер]]дің даму кезеңдері тек суда өтетін болғандықтан, олардың [[сперматозоидтер]]і, [[гаметофиттер]]і сусыз қозғала алмайды. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің ең ертедегі қазба қалдықтары силур кезеңінен сақталған. Бұлардың көптеген түрлерінің медицинада, өндірісте маңызы зор.

==Дереккөздер:==
Қазақ ұлттық энциклопедиясы
{{Суретсіз мақала}}

{{wikify}}

[[Санат:Биология]]
[[Санат:Өсімдіктер]]


{{stub}}