Альтиплано үстірті мен Орьенте ойпаты бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:SealOfOrienteProvince.jpg|thumb|250px|Орьенте провинциясының елтаңбасы]]
[[Боливия]]ның теңізге шығатын жолдары жоқ. Ол бес елмен: батыста [[Перу]] және [[Чили]]мен, шығысы мен солтүстігінде [[Бразилия]]мен, оңтүстігінде [[Парагвай]] және [[Аргентина]]мен шектеседі. Елдегі ең үлкен су қоймасы — [[Титикака]] көлі Перумен шекарада жатыр. Елдің ең маңызды таулы ауданы Боливияның батыс бөлігінде шамамен солтүстіктен оңтүстікке қарай жатқан екі таулы қыраттан құралады. Батысқа жақын жатқан таулы қыратта бір қатар әрекеттегі  [[жанартау]]лар бар, оның тік беткейлері мен биік шыңдары Боливияның халық ең аз қоныстанған аудандары. Боливияның екі астанасы [[Ла-Пас]] пен [[Сукре]] орналасқан Шығыс қыратта халық тығыздау қоныстанған. Оның шығыс беткейлері қалың ормандармен жабылған. Бұл аймақ Боливиялық [[Анды]]ның ең ылғалды бөлігі, мұнда жыл сайын 1250 мм шамасында жауын-шашын түседі, жауындар әдетте, жылына бар-жоғы үш ай ғана жауады.

==Орьенте ойпаты==
[[Сурет:Colors of Altiplano Boliviano 4340m Bolivia Luca Galuzzi 2006.jpg|thumb|left|Альтиплано]]
Одан әрі солтүстік пен шығысқа қарай [[Орьенто]] деп аталатын кең ойпат басталады. Ол [[аллювий]]лі жазықтардан кең аумақты алып жатқан батпақтар мен тропиктік ормандардан құралады.

==Альтиплано==
[[Сурет:Puno-Peru.jpeg|thumb|270px|Альтиплано]]
Боливияны қиып өтетін Андының екі қыратының арасында кең көлемді биік таулы үстірт Альтиплано жатыр. Оның ұзындығы — 800 км-дей, ені — 320 км-ден астам. Альтиплано теңіз деңгейінен 3650 м-дей биіктікте орналасқан бірқатар ойыстардан тұрады. Олардың екеуінде [[Титикака]] мен [[Поопо]] көлдері орналасқан, ал қалған бірнешеуін сорлар қамтыған. Альтипланоның солтүстік бөлігі едәуір ылғалды, оңтүстігі құрғақтау.

Жауындар жазғы найзағайлармен бірге [[қаңтар]] және [[ақпан]] айларында келеді. Үстіртте суық жел соғып тұратындықтан мұндағы орташа температура 12°С-тан аспайды, ал қыста нөлден төмен түседі. Мұндағы топырақ құнарсыз, оларда, негізінен, шөп, бұталар мен ағаштар өседі. Бірақ бұл Катал өлкеде боливиялықтардың 70%-на жуығы кечуа мен пймара үндістері тұрады. Олардың бір бөлігі қалаларда тұрады және [[Оруро]] төңірегіндегі кен орындарында жұмыс істейді, басқалары жер өңдеп, [[альпако]] мен [[лама]] үйірлерін өсіреді. Боливия үкіметі адамдарды [[Альтиплано]]дан Орьентеге қоныс аударуға шақырады: онда отынның кен орнының ашылуы, кең көлемді ағаш дайындау мен тропиктік дақылдарды өсіру экономиканы дамытуға негіз болуы мүмкін. Халық саны, әсіресе Орьентенің басты қаласы [[Санта-Крус]] пен оның айналасында тез өсуде, алайда  Альтиплано тұрғындарының көпшілігі өздерінің ата-бабаларының отанын тастап кетуге асығар емес.
[[Сурет:Central La Paz Bolivia.jpg|thumb|left|250px|Ла-Пас қаласы]]

[[1895]] жылдан бастап елде өндірілетін басты металл — [[қалайы]]  болды. Боливия XX ғасырдың бірінші жартысында дүние жүзіндегі ең ірі қалайы өндіруші болды, әлі күнге дейін алғашқы ондықтың құрамына кіреді. [[1980]] жылдары неғұрлым маңызды минералдық шикізат рөлі қалайыдан мырышқа қарай ауысты. Өндірілетін басқа металдардың қатарында вольфрам, уран, мыс пен қорғасын бар. Боливиядағы [[электр тогы]]ның жартысына жуығы елде [[мұнай]] табиғи газ қорларының барлығына қарамастан су станцияларында өндіріледі. Табиғи газ Боливияның маңызды экспорттық тауары болып табылады, оның үлесіне валюталық түсімдердің 50%-дан астамы тиесілі. Елде басқа да минералдардың кен орындары бар, бірақ олардың бәрі бірдей игерілмеген. Боливияның мемлекеттік жүйесі дүние жүзінде ең орнықсыздардың бірі. 1825 жылы тәуелсіздікті жариялау  мен [[1826]] жылы елдің бірінші [[Конституция]]сы бекітілгеннен  бері елде 190-ға жуық мемлекеттік төңкерістер ітті. 17 конституция қабылданды, өкімет басына [[әскер]]илер жиі келді.

[[Сурет:Flag of Bolivia.svg|thumb|250px|Боливия жалауы]]
Ірі қалаларда ойдағыдай дәрежедегі бай адамдар жеткілікті, бірақ ауылды жердегі өмір дәрежесі әдеттегідей қатал. Көптеген боливиялықтар кедейшілікте өмір сүреді және өмір сүру үшін қаржыны үлкен қиындықпен табады. Боливия шаруалары шығаруға тыйым салынған кокаин дайындауға кететін кока өсіреді. Қалалардан тыс жерде медициналық жәрдем алу мүмкін емес. Ең ірі қаласы — [[Ла-Пас]] үкімет [[резиденция]]сы, елдің басты өнеркәсіп орталығы және дүние жүзіндегі ең ірі қалалардың ішіндегі тауға ең биік орналасқаны. Ресми астанасы [[Сукре]]де халық анағүрлым аз.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия.
Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. 
ISBN 9965-36-216-5</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:География]]


{{Stub}}