Жылдық ағынды бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ'''– 1) [[өзен]] алабынан бір жыл ішінде ағып жиналатын [[су|судың мөлшері]]. Кез келген [[өзен]] қимасында жылдық ағынды мерзімдік өзгерістерге ұшырап отырады, себебі, ол [[климат]]тық факторларға, оның ішінде [[жауын-шашын]] мен булануға тәуелді. Бұлардан Жылдық ағындының құбылмалылығына физикалық-географикалық факторлар да әсер етеді, олар алаптың ауданы мен сұлбасы, жер бедері, алаптың топырақ және [[өсімдік]] жамылғысы, [[көлдер]] мен [[орман]]дардың орналасу жағдайы, т.б. Жылдық ағындыныңның құбылмалылығы циклдік сипатқа ие. Циклдік сипат сулы жылдар [[қуаң]] жылдардың белгілі бір тұрақтылықпен алмасып отыруымен айқындалады. [[Цикл]]дер бір-бірінен ұзақтығымен әрі орташа көрсеткіштен ауытқу дәрежесімен ерекшеленуі мүмкін. Кейбір циклдер айқын көрініске ие болса, басқа жағдайларда сулы жылдар ішінде жекелеген [[құрғақшылық жылдар]]ы немесе [[қуаңшылық жылдар]] циклінде жеке сулы жылдар кездесуі мүмкін. Ағынды құбылмалылығының циклдік сипаты тұйық көлдердің деңгейлерінің тербелуінен анық көрінеді. Өзендердің сулылығы мен көлдердің деңгейінің циклдік кұбылмалылығы күннің белсенділігіне, оған тәуелді [[атмосфера]] циркуляцияға тәуелді. [[Атмосфера]] циркуляция жер шарындағы жауын-шашын мен буланудың таралуын қамтамасыз етеді. Көп жылдық мерзімдегі жылдық ағындының орташа [[Aрифметика|арифметикалық]] мәні жылдар саны көбейгенімен айтарлықтай өзгеріске ұшырамайтын болса, ағындының бұл мәнін қалыпты [[ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ|Жылдық ағынды]] дейді. Бұл мәнге өзеннің сулылығының құбылмалылығы толық циклдерді қамтитын мерзімде жақындайды; 2) [[су]] жиналатын немесе өзен алабын шектеуші тұстама арқылы бір жыл ішінде ағып өтетін [[су]] көл. 1 млн. м3 (жыл немесе км3) жыл шамасымен өлшенеді. Мысалы, [[Іле өзені]]нің [[Қайрылған бекеті]] тұстамасындағы көп жылдық орташа  [[ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ|Жылдық ағынды]] көл. 12,65 км3.

== Дереккөздер ==
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]]

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақстан табиғаты]]


{{stub}}